An example search has returned 50 entries
’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.
noon-GO spring-at refl-1du-meet.F’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.
certainly girl little house-from out-3-walk.F’Ííyą́ą́’ dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.
1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.PBéésh bee hane’é bił nááshbał.
phone 3-with 1-whirl.Progbik’ídazhdidis
pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.Ibik’ízhdeezdiz
3DO-4-wrap.it.around.it.PBįįh bił da’doółdǫǫh.
deer 3-with pl-2dpl-shoot.OCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.
formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I
listen
Before, I didn’t understand English. Now, thankfully, I can speak some.
bookmark- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- diists’a hear, understandfind in Navajo Verb Modes
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- yáshti’ speakfind in Navajo Verb Modes
- ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ formerly, originallyfind in Navajo Adverb Lexicon
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- instrumental
Chidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.
car 1-from mud 3-into 3-go.P-GO failure in.vain 1-act.P
listen
I did everything possible to get my car out of the mud.
bookmark- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- yilyeed go, runfind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’asht’í actfind in Navajo Verb Modes
- t’áá ch’į́į́góó failurefind in Navajo Adverb Lexicon
- -iih intofind in Navajo Postposition Lexicon
deishóóh
pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.Idididiiljah
3DO-1dpl-start.fire.Fdididoołjah
3DO-2dpl-start.fire.Fdidínóołkał
3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).Fstart to herd them (animals), 2nd person dual
bookmarkdiidííłjéé’
3DO-3-start.fire.PDoo hanii ni ’ałdó’ nilį́į́’ bik’i dah ’íníił da.
NEG contrary 2 also 2-horse 3-on up saddle 3-2-put.PlO.I NEGHa’a’áahgo shilį́į́’ bá niná’áshjoł.
east-GO 1-horse 3-for again-1-feed.NCM.RHa’át’íí baa ’áłah ’aleeh jiní?
what 3-for meeting 4-say.NIHa’át’íísh neidiyoołnih nínízin?
who-Q 3-3-buy.F 2-think.NIWhat do you think s/he is going to buy?
bookmarkhadajishgizh
pl-3DO-4dpl-cut.it.out.PHaidą́ą́’ ’a’áán góne’ nishishnish ńt’éé’ --- doo shił yá’áhoot’éeh da.
winter-past mine.shaft 1-work.P past neg 1-with 3-good.N neg
listen
I worked in the mine (shaft) last year and I didn’t like it.
bookmark- -dą́ą́’ past timefind in Navajo Postposition Lexicon
- -ne’ behindfind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- naashnish workfind in Navajo Verb Modes
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasesfind in Navajo Adverb Lexicon
Haidą́ą́’ shich’ą́ą́h ’ííchííl na’nishkaadgo.
winter-past 1-protect 3-snow.P 3-1-herd.CI-GO
listen
Last winter I became snowbound while herding sheep.
bookmark- -dą́ą́’ past timefind in Navajo Postposition Lexicon
- -ch’ą́ą́h blockingfind in Navajo Postposition Lexicon
- time
- instrumental
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- na’nishkaad herd, go out herdingfind in Navajo Verb Modes
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
Naʼahóóhai baa nídiikai ʼakó ʼakʼidahiʼniłí bee shíká ʼadíílwoł.
rodeo 3-about 1pl-do.pl.F so saddle.blanket 3-with 1-after 2-help.FNaʼahóóhai nitsaaígóó dóola dííyééł.
rodeo 3-big-to bull 2-haul.Fneiskáá’
3DO-3-investigate.it.Pnidoohłeeł
3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Fcarry a ropelike thing around, 2nd person dual
bookmarkNimá sání bich’į́’ ch’iyáán ła’ dijááh.
2-grandmother 2-to food some start-3-2.take.PlO2.FNíléí dá’ák’ehdi ła’ joogááł.
there cornfield-at some 4-walk.ProgNáhíínááłgo yadiizíní niłjizh.
around-2-go.I-GO can 3-2-crush.ProgShilééchąą’í sitsijį’ yilwoł.
1-dog 1-ahead-to 3-run.IShiyáázh nihił ’oołbąs dooleeł.
1-son 1pl-with 3-drive.Prog will.beSitsóóké da’ółta’go t’óó bik’iisdził.
1-grandchildren pl-school-GO just 3-1-support.ProgT’áadoo hosh biih dadoołtaałí.
neg cactus 3-in pl-2dpl-step.O-ÍT’áá ’ákwíízhíní tó dah siyínígóó ’ałnánáshdááh.
every summer lake-toward again-1-go.RT’áá hooshch’į’ déshnish.
suddenly 1-start.work.PT’áá ká chidí ba’óó’ááł lágo.
NEG car 3-3-borrow.O LÁGOT’áá shǫǫ da la’ da’adą́ądi diné bich’iiyą’ hólǫ́ǫ́ lá.
at.least such.as some restaurant-at Navajo 3-food 3-exist.NI DISCAt least they had Navajo food at the restaurant.
bookmarkyiigish
3DO-1dpl-make.one.cut.in.it.Iyiilyį́į́h
3DO-1dpl-melt.it.(snow).IYiską́ągo nighandi naadeeshááł.
tomorrow 2-home-at 2-to-1-go.FYiską́ągoósh ’adeestsił nínízingo bee na’anishí hasht’enilééh?
tomorrow-Q 1-make.F 2-want.NI-GO tool 3-2-prepare.IYiską́ągo daats’í doodaii’ naakiiską́ągo daats’í dah dideeshááł.
tomorrow.GO maybe either two.tomorrow-GO or start.off 1-start.go.Fyiyííshóó’
3DO-3-brush/comb.it.Pyíłhį́į́’
3DO-1-melt.it.(snow).PÁniid iiyą́ą́ ’áko ndi t’ah dichin nisin.
Recently 1-eat.P even then still 3-hungry 1-want.NII recently ate even then I am still hungry.
bookmark