Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Abínídą́ą́’ kintahgóó dah didoohkah.

morning-past town-GÓÓ up start-3pl.go.F

’Ashkii yázhí éí bimá kingóó yił yi’ash.

boy little TOP 3-mother store-to 3-with 3-walk.du.Prog

’Ałní’ní’ą́ągo tó háálínídi ’ahéédidiit’ash.

noon-GO spring-at refl-1du-meet.F

’Áádóó háajigo dah diníyá?

and.then which.way-GO start.off 2-go.I

’Eii bóhólníih ni.

that FOC 3-lead.Prog EMPH

’Eii mósí tsásk’eh bik’i dah síłteeh.

that cat bed 3-on up 3-2-AO.CI

Ííshją́ą́ shį́į́ díí ’atoo’ béésh bii’ kǫ’í bikáá’ dah séką́.

certainly perhaps this stew stove 3-on up 3-1-put.OC.P

’Ííyą́ą́dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.

1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P

’Ólta’góó daats’í deeshááł doodaii’ jooł bee nideeshneeł.

school-toward maybe 1-walk.F or ball 3-with 1-play.F

"Binák’eeaad késhdę́ę́’į́">góó baa da’ashch’osh lá," didíínííł.

3-eye-between-around 3-to pl-3-infest.P DISC 3-2-tell.F

Bee’eldííldahsinil kintahdi sh ’oolwoł ńt’éé’ tsístł’ahazt’i’ léi’ góne’ sh ’o’oolwod.

Albuquerque town-at 1-with 3-run.Prog past deadend a areal-in 1-with 3-drive.P

bik’ídadidiidis

pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.F

bik’ízhdídis

3DO-4-wrap.it.around.it.I

Bíni’dii ’awáalyaa sitį́.

3-let-stay jail 3-lay.SPN

Béeso ła’ nich’į’ nidoolyééł t’ahádą́ą́’ ’ałtso nanilnish.

money some 2-toward 2-3-pay.F before.thus all 2-work.I

dishhį́į́h

3DO-1-melt.it.I

dííyį́į́ł

3DO-2-eat.it.F

Gohwééh ła’ shaa níkaah.

coffee some 1-to 2-give.OC.I

hadadínóołchał

pl-3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).F

hadazhdínóołchał

pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).F

hadazhneeshchaad

pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).P

hadiiltééł

3DO-1dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadoołtééł

3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadíníilchał

3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).F

Halah doo bííghah jiztį́į da.

opposite.sibling NEG 3-beside 4-lay.O NEG

hanishchaad

3DO-1-card.it.(as.in.wool).I

jidíníłkaad

3DO-4-start.to.herd.them.(animals).I

Jooł de’’aah.

ball here 3-2-bring.I

na’ashkǫ́ǫ́’

1-swim.I

Nahałtin ládą́ą́’ doo deesháał da.

3s-rain.I in.case NEG 1-go.F NEG

naohłé

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Neel’ą́ą le’.

term-3-reach.up.to.NI LE’
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

neiilyé

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nichxǫ’ doo ájíléeh da.

stop NEG 3-4-make.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

nidadoohłeeł

pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

nidaohłé

pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

nidasoołkáá’

pl-3DO-2dpl-investigate.it.P

nideidooleeł

pl-3DO-3dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

nidiilyeeł

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nizhónígo saad ha’oodzíí’ ’áníléehgo bik’e’íłchí.

nicely word HO-speak.P 3-2-make.I-GO 3-2-write.I

Nizhéʼé nilą́ąjįʼ yigáałgo bikééʼ yilwoł.

2-father 2-in.front-to 3-walk.Prog-GO 3-behind 2-run.Prog

Níká ’adeeshwoł biniiyé níyá.

2-for 1-run.F 3-purpose.of 1-came.P

Níwe, doo tsésǫ’ góne’ ch’ééjí’nah da!

stop NEG window 3-into 4-crawl.R NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

shíníłbéézh

3DO-2-boil.it.P

T’ah ’abíínídą́ą́’ naanishgóó dah dii.

still morning-past work-to up start-1-step.I

Tsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P

Tsinaabąąs bee nida’abąąsgo shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I-GO 1-pass-born.P

Tł’éédą́ą́ łééchąą’í léi’ nihił ’yaííyá’ii’ neeztį́.

last.night dog strange 1dpl-with 3-come.inside.P-and lie.down.SNP

yiigish

3DO-2-make.one.cut.in.it.I

yiishjį́į́h

Imperfective Mode: 1-become.black.I