Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
-ii’, yi’
Át’ah ’índa shaa náádíídááł.
later 1-to again-2-come.Fbik’ídeediz
3DO-1dpl-wrap.it.around.it.Pbik’ídídis
3DO-2-wrap.it.around.it.IBini’ íídeeshtah doodago ’éiyá yóó’ ’adeeshwoł.
let will-1-school or only away 1-off-run.PChidí naa’na’í ’ayóo bídin nishłį́.
tractor really 3-without 1-be.NIChidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?
car-Q 3-with 4-exist.NI or you perhaps car 2-with 4-exist.NIdajiłbéézh
pl-3DO-4dpl-boil.it.IDamóogo ’áłah ’aleeh ’áko ’áadi nihaadíínááł.
Sunday 3-gather 3-be so there-at 1-Pl-to-2-arrive.Fdazhdiłhį́į́h
pl-3DO-4dpl-melt.it.Idazhdííłhį́į́’
pl-3DO-4dpl-melt.it.PDibé bighan báátis dah yiishte’.
Sheep corral 3-over up 1-climb.Pdidadidoołjah
pl-3DO-2dpl-start.fire.FDííshjį́į́góó shizhé’é łáháda bił ná’ahiistsééh.
nowadays 1-father seldom 3-with RECP-1-see.Rdoo ’ashohodéébéézhgóó
Doo choshijooł’į́į́’ le’ ’át’éégóó shił hóyéé’.
NEG 3-1-make.use.O proof.against-NEG 1-with lazy.NIDoo hah shił ’ílwod da léi’ t’áá ’íídą́ą́’ da’oodą́ą́’ lá.
NEG quick me.with 3.drive.P NEG since already 3pl.eat.P discoverdíníshkaad
3DO-1-start.to.herd.them.(animals).IHa’a’aahjíísh ’éí doodago ’e’e’aahjíísh nighan?
east-from-Q 2-home TOP or west-from-Q 2-homeha’át’éégóó
Ha’át’íí biniiyé shą́ą́h ńdídááh?
what 3-because 1-passing.by 2-go.IHa’át’íísh neidiyoołnih nínízin?
who-Q 3-3-buy.F 2-think.NIHaa’í lá neezgai?
where Q 3-hurt.Nhadazhdínóołchał
pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).FHágoónee’, t’áá ’ákódí shahane’.
well that’s.all 1-storyHáágóósh díníyá?
where-to-Q 2-go.IKii łį́į́’ yizloh léi’ yí’diiłííd.
Kii horse 3-3-rope.SP CONJ 3-3-brand.INa’azhǫǫshgi díkwíí shį́į́ shaa woobįįh?
hoop.and.pole.game-at how.much 1-to pass-win.INichidí háadishą’ nííníłbą́ą́z
2-car where-at-Q 3-2-park.Pnijizlá
3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.PŃdíshchíí’ yáázhí bąąh hasis’na’go shił yaa ’ádzaa.
pine.tree little 3-on 1-climb.P-GO 1-with down 3-act.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ąąh on, besidefind in Navajo Postposition Lexicon
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- accompaniment
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- haash’nééh climb up (on hands and knees)find in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’áshnééh actfind in Navajo Verb Modes
- yaa down, downwardfind in Navajo Adverb Lexicon
Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’go yiishjį́į́’ lá.
sun proportionate 1-swim.CI-GO 1-sun.burn.I DISCSháahsita’gi yihę́ęsgo tsin-ts’ósí bee yích’id.
1-point.between.shoulder.blades 3-itch.I-GO stick 3-with 3-1-scratch.PShichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.
1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.PShilééch’ąą’í hats’ąą ńdóosht’į́į́ł laanaa nízin yę́ę bik’íníyá.
1-dog areal-away.from 1-hide.O wishful 3-want past 3-1-find.PShilééchąą’í yázhí táa’go tsásk’eh yiyaa ’ahííjéé’.
1-dog small three-comp bed 3-under 3-lie.pl.NPShí t’óó ’ááłk’iis yisháałgo shizhé’é tsékooh gódeg ha’asbą́ą́z.
1 merely SUP-alongside 1-go.Prog-GO 1-father canyon areal-up up-3-drive.PShínaaí chidí bił dah diilwodgo bizánághah góne’ łeezh ’adzíísi’.
older.brother car 3-with up 3-run.I-GO 3-around areal-in dust 3-trail.PTsinaabąąs t’éiyá bee ch’aa nida’asdee’ ha’níigo dahane’.
wagon only 3-it travel pl-3-go.P 3-say-GO.NI pl-3-tell.PTł’óo’di kǫ’ diltłi’ bikáa’gi chéch’il ła’ dináádísh’nííł.
outside-at fire 3-burn.NI 3-on-at oak some fire-again-3-1-move.PlO.I
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Neuter Imperfective (NI)find in Navajo Verb Modes
- diltłi’ burnfind in Navajo Verb Modes
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- dináádish’nííł put more of them into the firefind in Navajo Verb Modes
- tł’óo’di outsidefind in Navajo Adverb Lexicon
- -gi atfind in Navajo Postposition Lexicon