Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ ch’iyáán ’áshłaago dajííyą́ą́’.

yesterday food 1-make.P-GO pl-4-eat.P

’Ahbínídą́ą́’ hashbį’go baa nídiisdzá ’ákondi t’áadoo ’áłtso da.

morning-past 1-clear.I-GO 3-for 1-start.P however but not-yet all NEG

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó sitsiits’iin díínii’.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG because soon 1-head 3-ache.P

’Ahbínídą́ą́’ t’óó ’ahodiyeeshdláałgo biniinaa ’ólta’di doo hah níyáa da.

morning-past with pretend-1-move.Prog-GO 3-because school-at NEG quickly 1-go.P NEG

’Ałk’idą́ą́’ Diné bikéyah bikáa’gi łį́į́’ bichąą bíighahgo tł’oh deíl’áá ńt’éé’ jiní.

long.ago Navajo.land 3-upon-at horse 3-belly sufficient-GO Pl-3-extend.out.of.sight.SNP hearsay

’Áádóó éí haa daadzaa?

and.then TOP what pl-3-do.P

’áko ’índa

CONJ

’áko shį́į́ ’índa

CONJ

-k’ą́ą́h

Asdzání ní’jookąąhgo kintahdi nijighá.

woman-NOM Rep-3a-beg.I-GOtown-at about-3a-walk.I

bik’ízhdidoodis

3DO-4-wrap.it.around.it.F

Chidí bikee’ nits’ą́ą́’ nółtsǫ́ǫs le’.

car 3-tire 2-away 3-deflate.F hope

Chidí nidabinóołtłáád.

car pl-3-2dpl-stop.O

dadizhdínóołkał

pl-3DO-4dpl-start.to.herd.them.(animals).F

Daniel hahgosh hidilníísh?

Daniel when-Q 3-start.work.I

dashiilbéézh

pl-3DO-1dpl-boil.it.P

dazhdíníłkaad

pl-3DO-4dpl-start.to.herd.them.(animals).I

Doo ’áłah deiidleeh da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.I NEG

Doozhǫǫgo da’ííłta’ígíí t’éiyá yá’át’éehgo naanish bá dahólǫ́.

satisfactory pl-3-study.P-NOM only 3-good.N-GO work 3-for pl-3-exist.NI

Ha’át’éegishą’ nich’ah nííní’ą́?

where-at-Q 2-hat 3-2-set.down.SRO.P

Ha’át’éegosh náníldzid?

why-Q 2-fear.I

Ha’át’íí nizhé’é yaa naaghá?

what Q 2-father 3-about 3-do.CI

Haa’íshą’ neezgai?

where-Q 3-hurt.N

hadazhneeshchaad

pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).P

Háadi lá dibé nidahaniih?

where-at Q sheep pl-3-pass-sell.CI

háajį’

háágóó

hágoónee’

háidí

Háíshą’ tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

Hooghangóó nikéédeeshdááł nisin ndi ółta’di ’éí náshiilkááh.

home-toward 1-go.F 1-want.NI but school-at there 1-spend.night.N CHECK VERB GLOSSES

Kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso ńdiiłtsooz

areal-down 1-go.Prog past money 3-1-pick.FFO.P

na’ashkǫ́ǫ́’

1-swim.I

Naashnéego jooł báátis yímááz.

1-play-go.CI ball over 3-roll.P

Naat’áanii ’índa níyá.

boss just 3.arrive.P

Nidahastą́ągo k’izh’dóle’ígi ’áhoot’é.

rain.P 4-plant.O.NOM areal-be.N

nidasoolá

pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Nidlóóhísh doodaii’ doo daats’í nidlóoh da?

2-cold.I-Q or neg perhaps 2-cold.I neg

nidoohłeeł

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nisneez sélį́į’go shicheii nahałáhági ’át’éego nahashłáa doo nisin.

1-tall.NI 1-become.P-GO 1-grandfather 3-perform.ceremony.CI-similar.to 1-perform.ceremony.CI future 3-want.NI

Shá bíighah yáshti’ lá.

sun proportionate 1-talk.I DISC

Shizhé’é mósí néidiiłts’in ńt’éé’ biyaa haalwodgo ná’ádoolts’in.

1-father cat 3-3-act.with.fist.P past 3-under 3-go.P-GO REFL-3-act.with.fist.P

Shí t’óó ’ááłk’iis yisháałgo shizhé’é tsékooh gódeg ha’asbą́ą́z.

1 merely SUP-alongside 1-go.Prog-GO 1-father canyon areal-up up-3-drive.P

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh lágo.

prayer-GO neg 2-get.up.O LÁGO

T’áá ch’ééh ’ásht’į́įgo bįįh biyaaghah ’eelwod.

just in.vain 1-act.NI-GO deer 3-around.corner 3- run.away.P

yiishjį́į́’

Perfective Mode: 1-become.black.P

yiyííłhį́į́’

3DO-3-melt.it.(snow).P

yíshóó’

3DO-1-brush/comb.it.P

Łééchąą’í ’ałch’į’ yiil’aad.

dog RECIP-toward 3-1du-sic.P

“Níléi dził binaagóó ’áheehidi’níílchééł”, ní jiní ma’ii.

yonder.there mountain 3-around-GÓÓ around-2-du-run.F 3-say.P 4-say.P coyote