Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.

lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI

’Adą́ą́dą́ą́’ ch’iyáán ’áshłaago dajííyą́ą́’.

yesterday food 1-make.P-GO pl-4-eat.P

’Adą́ą́dą́ą́’ ná’iiyéláá’ ńt’éé’ ńdasésdo.

Yesterday SUP-1-pick.P past 1-sore.SP

’Ahbínídą́ą́’ ch’ééh niba’ hasht’e’ ’ádííníszin.

morning-Past in.vain 2-wait ready REFL-1-keep.CI

’Ak’ah ła’ dishhį́įhgo baa naashá.

lard some 3-1-melt.I 3-to 1-go.CI

’Asdzą́ą́ Báhóózhóní yinishyée dooleeł.

woman happy 1-called.NI FUT

’Ashdladi oolkiłgo ’áko shį́į́ ’índa ákǫ́ǫ́ diikah.

five.at time-GO only until then there 1dpl-go.pl.I

-deená

Béésh bii’ kǫ’í ná ch’ídeesh’ááł.

metal 3-in fire 2-for out 3-1-carry.F

bíhoosh’aah

1-learn.it.I

ch’ééh

Chidí binaashnish yę́ę ’áádóó t’óó ni’ kwíishłaa.

vehicle 3-1-work.CI past and.then just stop 1-stop.P

Chidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’ét’a’ doodaii’ dził bąąhgóósh ch’ét’a’?

airplane-Q hogan 3-over-along 3-fly.P or mountain 3-side-along-Q 3-fly.P

Da’ Cubadę́ę́’ tsinaa’eeł nił ní’éél?

Q Cuba-from boat 2-with 3-float.P

Da’ Ron saad nináánéíłkaah ya’?

Q Ron word 3-3-investigate.I Q

dazhdoołbish

pl-3DO-4dpl-boil.it.F

deididoołhįh

pl-3DO-3dpl-melt.it.F

deiigish

pl-3DO-1dpl-make.one.cut.in.it.I

deiłbéézh

pl-3DO-3dpl-boil.it.I

Díí haa yit’éego ’atiin?

this how 3-be.NI road

doo ’ashohodoobéézhgóó

Doo yéé niiłtsán.

NEG fear .P. 2-1-see-NOM

Ha’át’éegishą’ nich’ah nííní’ą́?

where-at-Q 2-hat 3-2-set.down.SRO.P

ha’át’éédę́ę́’

Ha’át’íísh Mary nayiisnii’?

What-Q Mary 3-to.buy.I

hah

hanishchaad

3DO-1-card.it.(as.in.wool).I

haoołgizh

3DO-2dpl-cut.it.out.P

Hastiin sání léi’ ’áłchíní bił yanáa’áago yił nahalne’.

man old INDEF children 3-with 3-pile.NI-COMP 3-with 3-tell.CI

hazhdééłbįįd

3DO-4-fill.something.up.with.it.P

háí

Jake ’ólta’ b bóhoneedzą́.

Jake education 3-with 3-possible.NI

jííyą́ą́’

3DO-4-eat.it.P

K’idadeelyáá nit’éé’ t’óó daazgan, háálá doo nahałtin da.

1pl-plant.P past just 3pl-dry.SPN, because NEG 3-rain.CI NEG

Mósí yázhí chizhtah yiyah yilwod.

kitten woodpile.among 3-under 3-run.P

Náshdóí yę́ę noonéełgo wónáásdóó k’adę́ę ’ádįįh jiní.

wildcat former 3-die.off.Prog-GO soon nearly 3-extinct.I 4-say.NI

Nibéézh bee hane’é doo ndi naalnish da.

2-cellphone NEG but 3-work.P NEG

Nichidí háadish nííníłbą́ą́z?

2-car where-at-Q 3-2-park.P

Nidlóóhísh doodaii’ doo daats’í nidlóoh da?

2-cold.I-Q or neg perhaps 2-cold.I neg

Shi’dizhchį́į́ yęędą́ą́’ ’éí tsinaabąąs dahólǫ́ nt’éé.

1-pass-born.P past TOP wagon 3-with pl-3-drive.I pl-be.NI past

Shideezhí náneeskaadí ’ánáánéídlééh.

1-younger.sister tortilla 3-3-make.R

Shilééchąą’í bikéé’ yishááł.

my.dog 3-following 1-go.Prog

Shiye’ bicheii yi’ká ’análwo’dooleeł biniiyé ba’niłtį́į́́ nt’éé’ sits’ą́ą́’ yił nikidíńiit’ą́ą́zh. (YM 1987:632)

1-son 3-grand.father for 3-1-help.F for 3-loan for 1-away with 2-dpl.walk.P

Shínaaí chidí b dah diilwodgo bizánághah góne’ łeezh ’adzíísi’.

older.brother car 3-with up 3-run.I-GO 3-around areal-in dust 3-trail.P

Shínaaí shikétł’á ’iiyilgo łį́į́’ bikáá’ hasis’na’.

1-older.brother 1-foot-bottom 3-3-boost.P-GO horse 3-top up-1-crawl.P

Tooh ńlínígíí ha’naa shił ’adeezbą́ą́z ńt’éé’ tsinaabąąs nihits’ą́ą́’ k’é’éłtǫ’.

water river areal-across 1-with 3-drive.P past wagon 2dpl-away 3-break.P

Tł’éédą́ą́’ t’áadoo hazhó’í ’ííłhaazh da léi’ bił nisin.

night.last NEG good 1.sleep.P NEG since sleepy 3-1.desire.NI

wołbéézh

3DO-2dpl-boil.it.I

yiitł’ó

3DO-1dpl-weave.it.I

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI