Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Aadę́ę́’ hoołtį́į́ł.

there-from 3s-rain.Prog

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG 3-because soon hunger 1-3-kill.I

-dą́ą́’

-gha

-nánii

Béégashii yáázh ła’ shibee’í’diidłííd bik’i niní’ą́.

calf one 1-cattle.brand 3-on 3-1-put.NP

bik’ídazhdidoodis

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.F

Chidí naa’na’í ’ayóo bídin nishłį́.

tractor really 3-without 1-be.NI

Chidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’ét’a’ doodaii’ dził bąąhgóósh ch’ét’a’?

airplane-Q hogan 3-over-along 3-fly.P or mountain 3-side-along-Q 3-fly.P

Chizh ła’ ’ahidíłkaał ’áko ’índa nich’į’ n’deeshłééł.

firewood some 2-chop CONJ 2-to 1-pay.F

didadołjeeh

pl-3DO-2dpl-start.fire.I

dideidiłjeeh

pl-3DO-3dpl-start.fire.I

didiiljéé’

3DO-1dpl-start.fire.P

didishjeeh

3DO-1-start.fire.I

didoołhįh

3DO-2dpl-melt.it.F

Dííshjį́į́góó shizhé’é łáháda b ná’ahiistsééh.

nowadays 1-father seldom 3-with RECP-1-see.R

Díkwíísh ninááhai?

how.many-Q 2-winter.NI

Dlǫ́ǫ́’ ba’áán góne’ yahadeeshnii’go dlǫ́’áyázhí shishhash.

prairie.dog 3-hole into down1-3.to.reach.out.hand prairie.dog-little 1-bite.P

doo --- ndi

Dził bit’ááhgi bįįh halzheeh.

mountain 3-close.to-at deer 3-3-hunting.CI

Ha’át’íísh Mary nayiisnii’?

What-Q Mary 3-to.buy.I

hadaniilchaad

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).P

hadaoołgizh

pl-3DO-2dpl-cut.it.out.P

haidééłbįįd

3DO-3-fill.something.up.with.it.P

Hatáálgóó déyáago shikélchí t’óó tsxį́į́łgo bił ’ada’shéshiizhgo ńdaséłkad.

ceremony-1-go-Fut-GO 1-moccasin merelyhurry.GO 3-with 3-1-pierce-GO 3-1-sew-P

Háágóóshą díníyá?

where-to.Q 2-go.F

háálá

because

hágoónee’

Hoozdo hoolyéedi deesdoi sha’shin. ’Áyaańda (’áyąą) diné bi’éétsoh t’áá gééd ndaakai.

Phoenix areal-called-at hot possibly no.wonder person 3-coat without pl-3-go.pl.P

Háágóósh díníyá?

where-to-Q 2-go.I

K’ad cháshk’eh gódę́ę́’į́">yaa tó de ’anool’ąął.

now wash down water up 3-rise.Prog

laanaa

Mosi ałts’si ndi nidaaz.

cat small but 3-heavy.NI

Mósí dóó łeechą́ą́’ii’ baniłts’ood’ii’, bił hózhǫ́.

cat dog 3-1-feed.P-and 3-with 3-happy.NI

Naat’áanii bich’į’ yáshti’.

leader 3-toward 1-talk.I

neidooleeł

3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nédáá dóó bikáá’adání bik’i ndinís’eez.

1-sit and table 3-on 1-place-1-foot.P

nidasiilyá

pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Ńléí ’asdzą́ą́ sáníshą’ háí ’át’į́?

there woman old-Q what 3-be.N

Ólta’di ndeii’néego ’ashkii ła’ kin bizánághahdę́ę́’ shich’į’ ch’élwodgo b ’ahídégoh.

school-at 1pl-play.I-GO boy some building-3-around-from 1-to out-3-run.P-GO 3-with 3-1-collide.P

Sha’áłchíní béeso ’ashladiin baa nínil ńt’éé’ t’ááła’ajį́ ’ałtso yibadooskai.

1-children money 50 3-for 2-put.PlO.P past at-once all 3-3-exhaust.P

Shich’é’é bi’éé’ bá ’áshłéehgo naat’ą́hí hááłgizh.

1-daughter 3-clothes 3-for 3-1-make-I 1-GO fabric I-cut.P

Shicheii bighangóó yishááł.

1-grandfather house-toward 1-go.Prog

Shí shighan nihígíí bilááh ’áhoníltso.

1 1-house 2-Comp 3-beyond areal-big.NI

Tsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P

wooshjį́į́h

Optative Mode: 1-become.black.O

ya’

yiishjį́į́’

Perfective Mode: 1-become.black.P

yiishjį́į́h

Imperfective Mode: 1-become.black.I

yishdlą́ą́’

3DO-1-drink.it.P