Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ ch’ééh niba’ hasht’e’ ’ádííníszin.

morning-Past in.vain 2-wait ready REFL-1-keep.CI

’Ahwééh bee yishdlį́hígíí bikáá’ ’adání bikáá’ dah yish’ááh.

coffee 3-with 3-1-drink.P-NOM table 3-on up 3-1-put.SRO.U

’Ashkii tó nílinígíi yiih dzółhaał.

boy water 3-be.NI-ÍGÍÍ 3-in 3-fall.O

’áko

CONJ

’Áshįįh Bii’ Tóodi níyáago dził bąąh hanáádeesh’nah.

Salt.Lake.City-at 1-go.P-GO mountain 3-on again-1-climb.R

’Áłahji’ tó dilchxoshí síníł’ą́ą dooleeł.

always water popping-Í 3-2-keep.SPN will.be.F

’Ííyą́ą́dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.

1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P

-nánii

Béégashii yáázh bichá ninish’aah.

calf 3-bunch 3-1-put.I.SRO

Béégashii yáázh ła’ shibee’í’diidłííd bik’i niní’ą́.

calf one 1-cattle.brand 3-on 3-1-put.NP

Béésh ’áłts’ózí bee ’atsidí bee ’aháníłne’.

wire hammer 3-with 3-1-beat.P

Bíni’dii ’awéé’ ałhosh, yee nǫǫsééł.

3-let-stay baby 3-sleep.I 3-by.means.of 3-grow.I

Bįįh bináyaa niłchiin ’éí hataałii chodayooł’į́.

deer 3-eye beneath matter that medicineman 3-3 use.I

Ch’iyáán ’ííshłaa ’áádóó da’iidą́ą́’.

food 3-1-make.P CONJ 1Pl-eat.P

Ch’į́į́góó ch’ééh tádííyá.

fail in.vain 1-go.P

Chidí naat’a’íísh hooghankáá’góó ch’ínísaal ’éí doodaii’ dziłghąą’góó daats’í?

airplane house-over-along over-3-fly.P TOP or mountain-attached-along perhaps

Chidí t’ą́ą́’ nináníłbą́ą́z.

car just 3-1-reparked.R

Da’ dibé nee hólǫ́?

Q sheep 2-with 3-exist.NI

Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.

sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.P

daohshóóh

pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.I

deididoołhįh

pl-3DO-3dpl-melt.it.F

deididínóołkał

pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).F

didiiljeeh

3DO-1dpl-start.fire.I

dishhį́į́h

3DO-1-melt.it.F

Díkwíí shą’ ninááhai?

how.many-Q 2-winter.NI

Dlǫ́ǫ́’ ’akǫ́ǫ́ náájilwod.

Prairie Dog LOC-there It. 4-2-run.I
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

ha’át’íí biniyé/ biniinaa

Ha’át’íísh baa hane’?

What Q 3-for be.told.CI

haashgéésh

3DO-1-cut.it.out.I

hadadiiltééł

pl-3DO-1dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadínéeshchał

3DO-1-card.it.(as.in.wool).F

há’at’é-go

Háágóóshą díníyá?

where-to.Q 2-go.F

Hádą́ą́’ ’áłtsé chidí naat’a’í n nast’a’?

When past first airplane 2-with 3-fly.P

Háíshą’ tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

Háíshą’ tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

Hoozdohgóó daats’í deeshááł ’éí doodaii’ Be’eldííldahsínilgóó deeshááł.

Phoenix-toward maybe 1-walk.F or Albuquerque-toward 1-walk.F

Hózhó’ógo baa nitsínkeesgo níni’ bá na’iłt’oh.

3-harmonious.I-GO 3-toward 2-think.I-GO 2-mind 3-for 2-smoke.I

Kǫ́ǫ́ ts’iilzéí ninohníił le’.

here trash 3-2-du-put.F hope

Na’ńle’dii. Tó háníyá, tóhą́ą ’ásdįįd lá.

dismay water areal-1.go 3-disappear.P DISC

Nahółtą́ą́’ laanaa t’óó daniidzin.

rain hope just pl-3pl-want.O

nisíníłkáá’

3DO-2-investigate.it.P

Níwe, tʼáádoo tózis disxǫsí yóóʼ ahiłdliidí.

stop NEG liquid.container plastic 3-2-throw.away.R.NEG

Shikee’ ’ániidígo biniinaa shikee’ bąąh tó’diisool.

1-shoe recently because 1-foot 3-on 3-blister.form.P

Shilééch’ąą’í bits’ąą ńdínésht’į́į́’.

1-dog 3-away.from 1-hide.P

Shizhé’é nihwiiłdlaadgo bikéé’ naad’ ’adaashjaah łeh.

1-father 3-3-plow.I-GO 3-behind corn 3Pl-1-drop.I Cust.

T’áadoo naaltsoos dayínółta’í.

neg book pl-3-2dpl-read.I-Í

yideeshjį́į́ł

Future Mode: 1-become.black.F

yíshóó’

3DO-1-brush/comb.it.P

łahda