Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ashkii nishłínę́ędą́ą́’ łah yoostsah bik’íníyá.
boy 1-be.NI-past once ring 3-1-find.P’Áłchíní bi’éé’ náádaségis.
children 3-clothes 3-1-wash.R-ee
-jí
-t’ah
Awéé’ doo ndó’ yidlóoh da.
baby NEG NDO’ 3-cold.I NEGbik’ízhdeezdiz
3DO-4-wrap.it.around.it.PBįįh bináyaa niłchiin ’éí hataałii chodayooł’į́.
deer 3-eye beneath matter that medicineman 3-3 use.IChidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?
car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NIDa’ dichinísh nínízin?
Q hunger-Q 2-feel.NIdadidíníilkał
pl-3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).Fdidideeshjah
3DO-1-start.fire.Fdidiiljeeh
3DO-1dpl-start.fire.Ididíłjeeh
3DO-2-start.fire.IDíigi ’át’éego yigááł.
this-similar.to 3-walk.ProgDíí chąą’ shą’ háádę́ę́’ niníyęęzh?
this manure-Q where-from 3-ooze.PDlǫ́ǫ́’ ’a’ą́ą́dę́ę́’ hanoolne’ dóó naneesne’.
prairie.dog hole-from stick.head.up.out.P and 3-look.around.PDoo t’áá k’ad ’ííłta’ da.
NEG just now 1-go.school.P NEGdooshą’ dó’ léi’ --- lá
Díí jį́ Nida’iiníísh ’áko shį́į́ nihich’į’ nida’iilyé, ya’?
today Friday then.maybe 1pl-toward 1pl-payment.I QHa’át’éegishą’ nich’ah nííní’ą́?
where-at-Q 2-hat 3-2-set.down.SRO.Pha’át’éejį’
Haa nízahjį’ hanínáshyįh dooleeł t’áá ’ákwíí jį́?
how 3-long.N-up.to 1-rest.R FUT every dayHaahláyéé ’ajiiłhosh.
don’t.dare 4-sleep.Ihadeeshtééł
3DO-1-carry.him/her.up.out.of.something.Fhajíígeed
3DO-4-dig.it.out.Pjidooyį́į́ł
3DO-4-eat.it.Fjishóóh
3DO-4-brush/comb.it.IKwe’é k’ad łe’esh’aah.
here now earth-1-put.into.I.SROKwii nináá’nísh’aah.
here again-3-1-place.RMary hádą́ą́’sh ’ólta’dę́ę́’ nádzá?
Mary when-past-Q school-from 3-return.PNa’nízhoozhígóó náádínídzáago háadish ’adeeshį́į́ł nínízin?
Gallup-toward again-2-go.R-GO where-Q 1-eat-F 2-want.NINáshdóí yę́ę noonéełgo wónáásdóó k’adę́ę ’ádįįh jiní.
wildcat former 3-die.off.Prog-GO soon nearly 3-extinct.I 4-say.NInidííleeł
3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.FNizhé’é ha’át’íísh nayiisnii’?
2-father what-Q 3-3-buy.Pnéishjį́į́h
Iterative Mode: 1-become.black.RÓlta’di ndeii’néego ’ashkii ła’ kin bizánághahdę́ę́’ shich’į’ ch’élwodgo bił ’ahídégoh.
school-at 1pl-play.I-GO boy some building-3-around-from 1-to out-3-run.P-GO 3-with 3-1-collide.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- -zánághah aroundfind in Navajo Postposition Lexicon
- -dę́ę́’ from a general location or point in space or time, also out of, off offind in Navajo Postposition Lexicon
- -ch’į’ to, towardfind in Navajo Postposition Lexicon
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
Shimá sání dah díníilghaazh ’ayiila’ii’, nihí yaa néíni’ką́.
1-grandmother frybread 3-3-make.P-and 1.dpl under 3-3-place.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ii’ and, and thereuponfind in Navajo Conjunction Lexicon
- yaa down, downwardfind in Navajo Adverb Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’ashłééh makefind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- baa’nishkah place it, put itfind in Navajo Verb Modes