Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ach’ą́ nisin ndi shidíbé nído’ahígíí ’ádin.

meat.hunger 1-want.NI but 1-sheep 4-butcher.F 3-1.none.NI

’Ashą́ą́ nít’ę́ę́’ t’áadoo hooyání shaa ’ílwod.

1-eat.Prog past suddenly 1-for 3-drive.P

’át’ahígo

’Áłtsé nééł’į́į́’ ’áko ’índa ’ííyą́ą́’.

first 1-look.P after.that 1.eat.P

’Oółháásh lágo.

2-sleep.O don’t

’Ólta’góó daats’í deeshááł doodaii’ jooł bee nideeshneeł.

school-toward maybe 1-walk.F or ball 3-with 1-play.F

’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.

1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I

’Ádą́ą́dą́ą́’ásh nishínílnish?

yesterday-Q 2-work.P

-ii’

CONJ

Asdzání ní’jookąąhgo kintahdi nijighá.

woman-NOM Rep-3a-beg.I-GOtown-at about-3a-walk.I

Bichidí yichǫ’ yę́ędą́ą́’ ’ashkii t’áani’ nálwod.

3-vehicle 3-P-ruin past boy on.foot 3-P-return

Bini’ íídeeshtah doodago ’éiyá yóó’ ’adeeshwoł.

let will-1-school or only away 1-off-run.P

Ch’é’étiingóó naanéhígíí shił bééhózin.

entrance-along 3-play.I-COMP 1-with 3-know.NI

Ch’į́į́góó ch’ééh tádííyá.

fail in.vain 1-go.P

Chahash’ohjí ch’ínááhoníshóó’.

brush arbor-JÍ out-again-area-sweep.R

Chidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.

car 1-from mud 3-into 3-go.P-GO failure in.vain 1-act.P

dadiilyį́į́h

pl-3DO-1dpl-melt.it.I

dajishóóh

pl-3DO-4dpl-brush/comb.it.I

deiilyį́į́’

pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).P

Dibé nee hólǫ́, ya’?

sheep 2-with 3-exist.NI Q

Dibé yázhí ła’ yóó’ ’ííyáá ńt’ę́ę́’ tsiyi’di bik’íníyá.

lamb one away 3-go.P past forest-at 3-find.it.P

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

didiilyįh

3DO-1dpl-melt.it.F

dizhdííłjéé’

3DO-4-start.fire.P

Díí nanise’ hiná.

this plant 3-alive.NI

Dził bit’ááhgi bįįh halzheeh.

Mountain 3-close.to-at deer 3-3-hunting.CI

Ha’át’íísh Mary nayiisnii’?

What-Q Mary 3-to.buy.I

hadííníłbįįd

3DO-2-fill.something.up.with.it.P

Háí lá Naatsis’áángóó náádeesdzá?

who-Q discover Navajo.Mountain.GOO again-3-go.F

K’adę́ę ’ałné’e’áahgo díchin bik’ee shitah ’anahodí’niitłi’.

now noon hunger 3-account 1-among 1-shake.R

Mary ha’át’íí nayiisnii’?

Mary what 3-3-buy.P

Náhookǫsdę́ę́’ níłch’igo ’ayóo deesk’aaz.

north.from breeze-GO very cold.SPN

Nimá yázhí bighanaad késhdę́ę́’į́">góó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

your aunt 3-house-to 2-run-and that-way baby 3-for 2-care.CI FUT

nishóóh

3DO-2-brush/comb.it.I

niłhį́į́h

3DO-2-melt.it.(snow).I

Sam Diné yitah naalnish.

Sam Navajo 3-among 3-work.I

Shééhonísinísh?

1-2-know.NI-Q

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F

Shíká ’anánílwo’ doodago’ t’áadoo shaa nánít’į́ní!

1-after indef-help.R or just-neg 1-about 1-2-bother.NI-neg

Shínaaí shíká ’adoolwoł nisin ńt’éé’ ’áłt’ąą t’áadoo níyáa da.

1-older.brother 1-for 3-run.F 1-want.NI but after.all NEG 3-come.sg.P NEG

Shį́į́dą́ą́’ łį́į́’ yázhí shee hazlį́į́’.

summer-past pony 1-with 3-become.P

shoołbéézh

3DO-2dpl-boil.it.P

Sikétsíín diniihgo bik’í’dísdis.

1-ankle pain-GO 3-wrap.I

T’ah ’ałk’idídą́ą́’ t’áá neesh’į́į́ ńt’éé’.

still quite.long.ago just 2-1-see.P past

Tsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P

wooshjį́į́h

Optative Mode: 1-become.black.O

woshóóh

3DO-2dpl-brush/comb.it.I

yidíníłkaad

3DO-3-start.to.herd.them.(animals).I

yiyííyą́ą́’

3DO-3-eat.it.P

yiłbéézh

3DO-3-boil.it.I