Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ákǫ́ǫ́ shił díí’ash.
there 1-with 2sg-go.du.F’át’ahígo
Asdzą́ą́ yázhí bichidí doondó’ ndi naalnish da.
woman little 3-car not.even but 3-work.P NEGCh’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.
watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.RCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.
formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.ICh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad t’éiyá bee yádeilti’ nít’ę́ę́’.
formerly Navajo language only 3-with pl-3-speak.I pastChidí daats’í bee hólǫ́ doodaii’ niísh chidí nee hólǫ́?
car maybe 3-with 4-exist.N or 2-Q car 2-with 4-exist.NIChidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’ét’a’ doodaii’ dził bąąhgóósh ch’ét’a’?
airplane-Q hogan 3-over-along 3-fly.P or mountain 3-side-along-Q 3-fly.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ísh enclitic for yes/no questions
- -káá’ on, on top offind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a datefind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -ąąh on, besidefind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a datefind in Navajo Postposition Lexicon
- location
dadínółkaad
pl-3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).IDamǫ́ǫgo tódilchxoshí yishdlį́į́h.
Sunday-GO soda 3-1-drink.Udego
deidiłhį́į́h
pl-3DO-3dpl-melt.it.Ideiłhį́į́h
pl-3DO-3dpl-melt.it.(snow).IDibé dził binániidi da’ałchozh.
sheep mountain 3-slope-at Pl-3-graze.CIdizhdííłjéé’
3DO-4-start.fire.PDíkwíí lá ninááhai?
how.many Q 2-winterDoo ’ííłta’go biniinaa t’áá ’ałtsojį’ t’áá shídin hazlį́į́’.
neg 1-go.to.school.P-GO 3-because every-up.to just 1-without 1-become.Pdoo chohoo’į́į́góó
Dooshą’ gah t’áá gééd náshdááh lá.
ensure rabbit just without 1-return.I DISCGah bik’ee’ taah yí’áhígóó ’eesbąs.
rabbit foot water 3-into1-drive.ProgGah bikéé’ yishwoł.
rabbit 3-following 1-run.ProgGohwééh t’áá bizhání ’éí doodaii’ ’abe’ biłgo daats’í nínízin?
coffee only TOP or milk 3-with-GO perhaps 3-2-want.NIHaidą́ą́’ shich’ą́ą́h ’ííchííl na’nishkaadgo.
winter-past 1-protect 3-snow.P 3-1-herd.CI-GOhaiilgizh
3DO-1dpl-cut.it.out.Phanołchaad
3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).Ihanííłchaad
3DO-1-card.it.(as.in.wool).Phazhdoołtééł
3DO-4-carry.him/her.up.out.of.something.Fhazhnííłchaad
3DO-4-card.it.(as.in.wool).Pháá-P.ENCLITIC
Háí lá tsinaa’eeł ’áyiilaa?
who Q boat 3-3-make.PHodíínáá’ágo bááh dootł’izhí ła’ deeshį́į́ł.
after.a.while-GO bread blue some 1-eat.FJáan, nanilnishísh?
John 2-work.I-QJį́į́dą́ą́’ t’óó k’asídą́ą́’ nihee nahóółtą́.
today just very.nearly 1dpl-with areal-rain.PKwe’éshą’ haa nízah nináhálzhishgo nináháltį́į́h?
here-Q how 3-long.N-up.to time.move.R-GO rain.Rnijilé
3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.ISháahsita’gi yihę́ęsgo tsin-ts’ósí bee yích’id.
1-point.between.shoulder.blades 3-itch.I-GO stick 3-with 3-1-scratch.PShighandóó ha’a’aahjígo ’ahidiildzis dóó ’ákóyaa bida’atiin.
1-house-from east-to-GO join-together-canyons and there-down 3-off-roadShį́į́dą́ą́’ sitsą́ hodíínii’go k’asdą́ą́’ dasétsą́.
summer-last 1-stomach areal-.hurt.P-GO nearly 1-die.Pshoołbéézh
3DO-2dpl-boil.it.PT’áadoo hooyání łį́į́’ shidáagi ch’éltáál.
suddenly horse 1-front-at 3-bolt.PTł’óo’di kǫ’ diltłi’ bikáa’gi chéch’il ła’ dináádísh’nííł.
outside-at fire 3-burn.NI 3-on-at oak some fire-again-3-1-move.PlO.I
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Neuter Imperfective (NI)find in Navajo Verb Modes
- diltłi’ burnfind in Navajo Verb Modes
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- dináádish’nííł put more of them into the firefind in Navajo Verb Modes
- tł’óo’di outsidefind in Navajo Adverb Lexicon
- -gi atfind in Navajo Postposition Lexicon