Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Anít’i’ ńtłóo’go biniinaa béégashii t’óó yigháníkah.
fence 3-loose.P-GO 3-because.of cow just 3-through-3-go.pl.P’Áádóó shą’?
and.then Q’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.
1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I-dę́ę́’
Át’ah ’índa shaa náádíídááł.
later 1-to again-2-come.Fbik’ídazhdeezdiz
pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.PBíla’ashdla’ii wolyéii bił dah nahaz’ą́ą́góó t’áá ’ał’ąą bizaad dahólǫ́.
3-fingers-five-NOM 3-be.called-NOM 3-with static areal-3-govern.P-toward just separate 3-language plCh’ééh jiyáán hastiin baa nahashniihgo ch’ééh ’ííł’įįd ’ahbínídą́ą́’.
watermelon man 3-from 3-1-buy.CI-GO tried in.vain 1-act.P morning-past
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- nahashniih buy, sellfind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’asht’í actfind in Navajo Verb Modes
- ’ahbínídą́ą́’ this morningfind in Navajo Adverb Lexicon
- -aa tofind in Navajo Postposition Lexicon
Chidí bąąh dah sitání bąąh dah shishtįįh ńt’éé’ ’ił adaagizí doo ’éí da lá.
car license plate 3-1-put. I SSO past Sup-with screw neg that neg Disc.Chidí naat’a’íísh hooghankáá’góó ch’ínísaal ’éí doodaii’ dziłghą́ą́’góó daats’í?
airplane house-over-along over-3-fly.P TOP or mountain-attached-along perhapsDa’ Ron yiską́ągo saad neidoołkah?
Q Ron tomorrow word 3-3-investigate.Fdadoohsį́į́ł
pl-3DO-2dpl-eat.it.Fdaoołhį́į́’
pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).Pdayiigish
pl-3DO-3dpl-make.one.cut.in.it.IDá ák’ehdi shizhé’é bił nishishnish j́į́į́dą́ą́. (YM 1968: 598)
Plant.field-at 1-father with 3-1-worked.P today.pastDá’ák’ehdi t’ah ńt’éé’ t’óó ’ayóigo nahachagii bizhiin yijiłgo yiiłtsą́.
field-at still past many grasshoppers swarm 4-move.along.Prog-GO 3-1-see.PDeenásts’aa’ shił naaldloosh ńt’éé’ shimá siiłtsą́, yiniinaa násineestsxas.
ram 1-with 3-trot.CI past 1-mother 1-3-see.P 3-because 1-3-whip.Pdiidííłjéé’
3DO-3-start.fire.PDził bíchį́į́shk’ą́ą́h gódeg hoołtį́į́ł.
mountain 3-nose-against areal-up areal-rain.ProgHa’ąądi dibé bighan.
areal-other.side sheep 3-corralhaa nízah nináhálzhishgo shą’
hadasiigeed
pl-3DO-1dpl-dig.it.out.Phadasoogeed
pl-3DO-2dpl-dig.it.out.Phadoołtééł
3DO-2dpl-carry.him/her.up.out.of.something.FHahgosh Daniel hidilníísh?
when-GO-Q Daniel 3-start.workhajiłgéésh
3DO-4-cut.it.out.Ihaoogeed
3DO-2dpl-dig.it.out.Phazhdééłbįįd
3DO-4-fill.something.up.with.it.Pháádę́ę́’
Hádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?
when-past-Q Mary school-from 3-return.PJáan naalnishísh?
John 3-work.I-QJáan, nanilnishísh?
John 2-work.I-Qjidíníłkaad
3DO-4-start.to.herd.them.(animals).Ijitł’ó
3DO-4-weave.it.Ijiłhį́į́h
3DO-4-melt.it.(snow).IKǫ’ ’ayóigo bee n’deezdíín ndi doo shiníłdoi da.
fire very 3-with 3-sheds.light.P but NEG 1-3-warm.SPN NEGNaadą́ą́’ lá haa néelą́ą́’ nida’ak’eh biyi’ góne’?
corn Q how 3.much.N 2-cornfield 3-in thereNaakaii Bito’gi béégashii bee łá’í ’ídlínígíí bee ’anishtah.
mexican water-at cow 3-with one-unify.P-COMP 3-with 1-among.NINá’oolkiłí sits’ą́ą́’ tanáóó’nił lágo!
watch 1-away 3-1-take.apart.O don’tNichidí háadish nííníłbą́ą́z?
2-car where-at-Q 3-2-park.PShi’éé’ kin bikáá’dóó hadah (or bidah, ’adah) ’ahé’ah.
1-clothes house 3-on-from areal-downward 3-1-toss.FFO.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- ’adah downward from a heightfind in Navajo Adverb Lexicon
- -káá’ on, on top offind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -dóó from a specific location or point in space or timefind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’ahish’áád toss awayfind in Navajo Verb Modes