Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Atsį́’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?

meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI

’Ałk’idą́ą́’ tóniteel bąąhgóó tádííyáhę́ę bénááshnii’.

long.ago ocean 3-beside-along around-1-past 3-1-remember.P

’ániidígo

-íniiká

-niiyé

-sh

-tah, -taa-, -ta-

-ts’ąą

Asdzą́ą́ yázhí bichidí doondó’ ndi naalnish da.

woman little 3-car not.even but 3-work.P NEG

bik’ídadohdis

pl-3DO-2dpl-wrap.it.around.it.I

Ch’iyáán ’áshłaadóó tsííd bik’i hooziid.

food 3-1-cook.P-from embers 3-onto area-1-cover.P

Da’ ’ałní’ní’ą́ąjį’ tł’óo’di nishínílnish?

Q noon-until outside-at 2-work.P

Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.

sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.P

Daniel hahgosh hidilníísh?

Daniel when-Q 3-start.work.I

daoołhį́į́’

pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).P

Dá ák’ehdi shizhé’é bił nishishnish j́į́į́dą́ą́. (YM 1968: 598)

Plant.field-at 1-father with 3-1-worked.P today.past

Deenásts’aa’ sh naaldloosh ńt’éé’ shimá siiłtsą́, yiniinaa násineestsxas.

ram 1-with 3-trot.CI past 1-mother 1-3-see.P 3-because 1-3-whip.P

diidiłjeeh

3DO-3-start.fire.I

Diné ła’ nizhónígo kéédahojit’į́ danihó’ní, ’áko ndi doo ’ákót’ée da

People some 1-nice-GO 4-3-reside.NI 3-Pl. 4-think.CI

Díidí háísh bichidí?

this who-Q 3-car

Díí tł’éé’ ’índa hazhó’óó ’iideeshwosh.

this night only.then uninterrupted 1-sleep.F

Ha’át’íísh Mary nayiisnii’?

What-Q Mary 3-to.buy.I

Ha’át’íísh nizhé’é nayiisnii’?

what-Q 2-father 3-3-buy.P

hanoołchaad

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).P

Hoozdo hoolyéedi deesdoi sha’shin. ’Áyaańda (’áyąą) diné bi’éétsoh t’áá gééd ndaakai.

Phoenix areal-called-at hot possibly no.wonder person 3-coat without pl-3-go.pl.P

Joe dóó Louise dóó Kii dahataał.

Joe and Louise and Kii pl-3-sing.CI

jíí’aal

3DO-4-chew.it.P

Kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso ńdiiłtsooz

areal-down 1-go.Prog past money 3-1-pick.FFO.P

laanaa

le’ ’át’éégóó

Mary ha’át’íísh nayiisnii’?

Mary what-Q 3-to.buy.I

Naalyéhé hooghandi tł’oh hániikai ńt’éé’ ’áníídí yee’ ’ásdįįd lágo ’áadi niikai.

trading.post-at hay 1dpl-go.pl.P past recently very 3-disappear.P DISC-GO there 1dpl-go.pl.P

Nanise’ígíí ch’iiyáán daohsą́ ’áko bee nihits’íís bitah ya’ádahoot’ééh dooleeł.

plant-ÍGÍÍ food pl-2-eat.I so 3-with 2pl-body 3-among pl-3-good.NI future

nidasoołkáá’

pl-3DO-2dpl-investigate.it.P

Nizhé’é ha’át’íísh nahideeshnih nízin.

2-father-Q what 3-1-buy.F 3-want.NI

Shá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’go yiishjį́į́’ lá.

sun proportionate 1-swim.CI-GO 1-sun.burn.I DISC

Shá bíighah yáshti’ lá.

sun proportionate 1-talk.I DISC

Shicheii t’áá ’íiyisíí hastihgo biniinaa kónááhoot’éhí doo na’ádódlíi da.

1-grandfather very 3-old.N-GO because next.year NEG 3-expect.live.NP NEG

Shik’is bił ’ílyeed ’áko shį́į́ da’diidį́į́ł.

1-friend 3-with 3-drive CONJ 1-Pl-eat.F

Shizhé’é ’azee’ál’į́į́ góne’ b yah ’i’ííbą́ą́z.

1-father hospital into 3-with in 3-push.wheel.P

Shínaaí shikétł’á ’iiyilgo łį́į́’ bikáá’ hasis’na’.

1-older.brother 1-foot-bottom 3-3-boost.P-GO horse 3-top up-1-crawl.P

t’ah ńt’éé’

T’áadoo hooyání łį́į́’ shidáagi ch’éltáál.

suddenly horse 1-front-at 3-bolt.P

Tooh ńlínígíí ha’naa shił ’adeezbą́ą́z ńt’éé’ tsinaabąąs nihits’ą́ą́’ k’é’éłtǫ’.

water river areal-across 1-with 3-drive.P past wagon 2dpl-away 3-break.P

Tsé’áándę́ę́’ dóó tsédáajį’ ninish’na’.

cave-from and cliff-to 1-crawl.P

Tsiiyi’di náá’dzítseeł yiits’a’.

forest.up.to 4-again.chop in.sound.R

Tsé dzídzahashníiłgo baa naashá, daniidoiigo táchééh góne’ yah ’adoo’nił biniiye.

rock into.fire-3-1-put.P-GO 1-go.I 3-become.hot.P-GO sweathouse into in 3-PASS.put.PlO.F 3-because

Tł’óodiísh t’ah ’áłchíní nidaané?

outside-Q still children pl-3-play.I

Yadiizíní bitł’ááhdę́ę́’ bigháda’shéshiizh.

can 3-under-from 3-through-SUP-1-poke.P

Ąąh háá’á wolyéii k’ad doo ’asht’é’égóó bik’ee ntsinisdzá.

debt 3-extend.NP 3-be.called.NI now extremely 3-on.account.of 1-???? YÁ