Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ ch’iyáán ’áshłaago dajííyą́ą́’.

yesterday food 1-make.P-GO pl-4-eat.P

’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah ’atah ’adishdiłgo ’i’íí’ą́.

yesterday 1-for 3-passing down 1-play.stick.dice.RI evening

’Ayóo deesk’aazgo beeldléí ditánígíí biih násh’nah.

very cold-GO blanket 3-thick.NI-ÍGÍÍ 3-into 1-crawl.R

’áko

CONJ

’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.

certainly girl little house-from out-3-walk.F

’Ólta’di ’áłchíní binaashii sédáago ’ííníshta’.

school-at children 3-across.from 1-sit.SNP 3-read.NI

-góó

Béésh bee hane’é b nááshbał.

phone 3-with 1-whirl.Prog

dadoołhį́į́’

pl-3DO-2dpl-melt.it.P

dajííłhį́į́’

pl-3DO-4dpl-melt.it.(snow).P

deiilyį́į́h

pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).I

dididoołjah

3DO-2dpl-start.fire.F

didoołhįh

3DO-2dpl-melt.it.F

diidííłjéé’

3DO-3-start.fire.P

Diné nihaikaíígíí nihizaad nideilkaahgo ayóó bił danilį́ ’áko ndi doo ’akót’ée da.

people 1dpl-3-come.pl.P-COMP 1dpl-language pl-3-1-investigate.I-GO very 3-with pl-3-be.NI even so NEG thus-3-be.NI NEG

Díí ’ashkii Bilagáana bizaad shá bíbiyiił’aah.

this boy English 3-language 3-2-teach.I

doo yéé --- -í

Dziłdę́ę́’ hoołtį́į́ł ńt’éé’ t’áá nihich’į’jį’ ’ásdįįd.

mountain-from areal-rain.Prg past just 1pl-toward-up.to 3-disappear.P

ha’át’íí biniyé/ biniinaa

ha’naa (Ib. tsé’naa)

haa néelt’e’

’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Haa níníłnééz?

what 2-tall.relatively.NI

Haa nízahdę́ę́’ hoołtį́į́ł?

how 3-long-from rain.Prog

haa’í

hadééłbįįd

3DO-1-fill.something.up.with.it.P

hazhnííłchaad

3DO-4-card.it.(as.in.wool).P

Hodíína’go ch’í’deeshnił.

later.GO out.animals.F

Hoozdohgóó daats’í deeshááł ’éí doodaii’ Be’eldííldahsínilgóó deeshááł.

Phoenix-toward maybe 1-walk.F or Albuquerque-toward 1-walk.F

Jáanísh naalnish?

John-Q 3-work.I

K’ad cháshk’eh gódę́ę́’į́">yaa tó de ’anool’ąął.

now wash down water up 3-rise.Prog

Na’nízhoozhídę́ę́’ shíká bił ’oolwoł.

Gallup 1-for 3-with 3-drive.I

Na’nízhoozhígóósh díníyá?

Gallup-to-Q 2-go.SP

Naakidi tsin sitą́ądi daats’í kinaaldá b ’ahééniijéé’.

two mile 3-run.pl.P-at maybe purberty.ceremony 3-with RECIP-1dpl-run.pl.P

Náshdóí yę́ę noonéełgo wónáásdóó k’adę́ę ’ádįįh jiní.

wildcat former 3-die.off.Prog-GO soon nearly 3-extinct.I 4-say.NI

Neezdáago ’índa yiyííłtsą́.

3-sit.P-Comp only.then 3-3-see.P

Nidlóóhísh doodaii’ dooísh nidlóoh da?

2-cold.X-Q or NEG-Q 2-cold.X-Q NEG

nisiilkáá’

3DO-1dpl-investigate.it.P

Nizhe’é ha’át’íísh yaa naaghá?

2-father what-Q 3-about 3-do.CI

Obi-Wan Kenobi, shíká ’ajoolwod.

Obi-Wan Kenobi 1-after indef-4-run.P

Shimá bighangóó náshdáahgo łééchąą’í baná’ástso’.

1-mother 3-house-toward again-1-go-GO dog 3-again-1-feed.R

Shínaaí shíká ’adoolwoł nisin ńt’éé’ ’áłt’ąą t’áadoo níyáa da.

1-older.brother 1-for 3-run.F 1-want.NI but after.all NEG 3-come.sg.P NEG

Shį́į́dą́ą́’ na’niiłkaadgo t’áá ’áháníjį’ ’adeeshch’iłgo bik’ee deelyiz.

Shoo sitsóí, da’ Na’nízhoozhigóó nił ’adeeswod?

hey 1-grandson Q Gallup-to 2-with 2-go.F

T’áá kintahdi ’ííyą́ą́’ nidi náá’áshdą́.

just town-at 1-eat.P but 3-1eat.R

Tooh ńlínigíí t’óó bááłk’iis yisháałgo shee ’i’íí’ą́.

river merely 3-alongside 1-walk.Prog 1-with evening time

Tsé nitsaa ’áko nidaaz.

stone 3-big CONJ 3-heavy

Yadiizíníshą’ haa néelt’e’go nínízin?

can-Q how 3.many.N-GO 2-want.NI

yę́ędą́ą́’

yishtł’ó

3DO-1-weave.it.I

Łééchąą’í ’ałch’į’ yiil’aad.

dog RECIP-toward 3-1du-sic.P