Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Adeesdíilgo dibé sits’ą́ą́’ dah diijéé’.
3-thunder.P-GO sheep 1-away.from start-3-run.Pl.P’Ahbínídą́ą́’ ch’ééh niba’ hasht’e’ ’ádííníszin.
morning-Past in.vain 2-wait ready REFL-1-keep.CI’Atsiniltł’ish dóó tó dayókeedígíí baa ’áłah ’aleeh lá.
electricity and water pl-3-request.I-NOM 3-for meeting DISC’Áłtsé biba’ dooleeł ’áko shį́į́ ’índa nihił dah adidoolwoł.
first 3.for will until then only 1.with start 3-drive.FBritain bikéyahą́ą t’áá ’ałtso ’ahíi’nilgo kéyah United States wolyéhígíí bilááh ’áníłtsxo ńt’éé’.
Britain 3-land just all 3-combine.P-GO land United States 3-call.NI-COMP 3-beyond 3-size.NI pastCh’ééh déyá léi’ t’óó hanáshyį́į́h.
try 1.go.P since just 1.rest.ICh’ééh déyáago hooghangóó nááshdááł.
in.vain 1-go.sg.P-GO home-to 1-return.Prog
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a datefind in Navajo Postposition Lexicon
- Progressive (Prog)find in Navajo Verb Modes
- nááshdááł return, go backfind in Navajo Verb Modes
dah
dajitł’ó
pl-3DO-4dpl-weave.it.IDamóogo nihaa náájídááh.
Sunday.GO us.return 4-again.visit.FDamǫ́ǫgo tódilchxoshí yishdlį́į́h.
Sunday-GO soda 3-1-drink.Udaooyą́ą́’
pl-3DO-2dpl-eat.it.PDá’ák’eh góyaa yishwoł.
cornfield down.that.way 1-run.Progdeishóóh
pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.Ideitł’ó
pl-3DO-3dpl-weave.it.IDibé tóógóó dínóshkaad.
sheep water-toward 3-1-start.herd.ODibé tóógóó neeshkał.
sheep water-toward 3-1-herd.Progdidadidoołjah
pl-3DO-2dpl-start.fire.FDíí mósí yázhí hooghangóó nááshtééł.
this cat little home-towards 3-1-carry.ProgDoo ńdeeshdááł da, háálá kwii doo shił yá’áhoot’éeh da.
NEG 1-return.F NEG because here NEG 1-with 3-good.NI NEGDziłghą́ą́’góó deeshááł nissin.
mountain-top-toward 1-go.F 1-want.CIHa’át’éegishą’ nich’ah nííní’ą́?
where-at-Q 2-hat 3-2-set.down.SRO.PHa’át’éegoshą’ ’ayóo náníldzid?
why-Q very 2-fear.IHa’át’éegoshą’ t’áadoo ’azee’ál’į́į́góó nisíníyáa da?
why-Q NEG hospital-to 2-go.sg.P NEGHa’át’íí lá neidiyoołnih lá?
what DISC 3-3-buy.F DISCHa’át’íísh Mary nayiisnii’?
What-Q Mary 3-to.buy.IHa’át’íísh neidiyoołnih nínízin?
who-Q 3-3-buy.F 2-think.NIháajį’go
Kwii ’áłah ’aleeh léi’ hasht’e náádahojidlééh.
here together meet since prepare again-pl-area-4-tidy.up.RNaadą́ą́’ lá haa néelą́ą́’ nida’ak’eh biyi’ góne’?
corn Q how 3.much.N 2-cornfield 3-in therenaohłé
3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.INádí daats’í ’éí doodaii’ nideezhí daats’í bááh ’íidoolííł?
older.sister perhaps or younger.sister perhaps bread 3-make.FNdáa’di shizhé’é diné ła’ yił ’ahi’niigą́ą’go bita’ niséyá.
summer.ceremony-at 1-father man one 3-fight.P-GO 3-between 3-1-go.siPneizlá
3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.PNédáá dóó bikáá’adání bik’i ndinís’eez.
1-sit and table 3-on 1-place-1-foot.PNibéézh bee hane’ doo ndi naalnish da.
2-cellphone NEG but 3-work.P NEGNichidí háadish nííníłbą́ą́z?
2-car where-at-Q 3-2-park.PNisneez sélį́į’go shicheii nahałáhági ’át’éego nahashłáa doo nisin.
1-tall.NI 1-become.P-GO 1-grandfather 3-perform.ceremony.CI-similar.to 1-perform.ceremony.CI future 3-want.NInisínílá
3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.PŃléí ’asdzą́ą́ sáníshą’ háí ’át’į́?
there woman old-Q what 3-be.NShá bíighah tsiyaa sédáago, shinááł nida’jiłkǫ́ǫ́’.
sun proportionate tree-under 1-sit.SPN-GO 1-watch.CI pl-4-swim.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Si-Perfective Neuter (SPN)find in Navajo Verb Modes
- sédá sitfind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- na’ashkǫ́ǫ́’ swimfind in Navajo Verb Modes
- shá bíighah all day, foreverfind in Navajo Adverb Lexicon
- -yaa under, beneath, downfind in Navajo Postposition Lexicon
- location