Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

ʼAshiiké chahashʼoh ʼádeidoolííł, ʼatsʼos bee ʼazhish biniiyé.

boy-pl shade-house 3-3-pl-build.F feather 3-means-of dance 3-reason

’Ahbínígo gohwééh dííłbish.

morning-GO coffee 3-2-boil.F

’Asdzą́ą́ Báhoozhóní yinishyé.

woman happy 1-called.NI

’Azhą́ ts’aa’ nízhóní ndi ’áłts’íísí.

even.though basket 3-be.pretty.NI even.though 3-be.small.NI

’Ámá chaha’oh yiyaagi sidáago dádíníigaazh ’íílééh.

INDEF.mother brush.arber 3-under-at 3-sitting.SPN-GO frybread 3-3-make.I

’Ánísts’ísí yę́ędą́ą́’ Kintahdi shi yaa hoo’a’ ’éí biniinaa díshní.

1-small.NI past town-at 1-possessive 3-of 3-space.P TOP because 3-1-say.NI

’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.

certainly girl little house-from out-3-walk.F

-nánii

-ní

Béégashii yáázh ła’ shibee’í’diidłííd bik’i niní’ą́.

calf one 1-cattle.brand 3-on 3-1-put.NP

Chidí ’ániidígíí naháłnii’ nít’éé’ bee lą́ą́ shąąh háájil.

car new-ÍGÍÍ One 3-1-buy.P-GO 3-with many 1-on 3-charge.P

dazhdííłhį́į́’

pl-3DO-4dpl-melt.it.P

Dibé ła’ yóó’ ’íínilgo k’adę́ę ’e’e’aahgo ch’ééh naanááshwoł.

sheep some away 3-1-lose.P-GO almost evening in.vain 3-after 1-run.around.P

Díí ’abíní dibé tóógóó neeshkał.

this morning sheep water-to 3-1-herd.Prog

Díídó’ doo ákót’ée daásh łí?

this-DÓ’ neg indef-how-3-be.NI neg-ÍSH ŁÍ

Doo ’áłah diidleeł da.

NEG together pl-1dpl-meet.pl.F NEG

Doo dibé ch’íi’niił da.

NEG sheep pl-3-2-du-take.out.I NEG

Doo t’áá k’ad bá’ólta’í sélį́į’ da.

NEG just now teacher 1-be.SPN NEG

Ha’át’íísh neidiyoołnih nínízin?

who-Q 3-3-buy.F 2-think.NI

Ha’át’íí lá nizhé’é yaa naaghá?

what Q 2-father 3-about 3-do.CI

haa yit’é (hait’é), haa yit’éego (hait’éego)

’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Hazeistsósí ńlááh ’akǫ́ǫ́ náádilyeed! Ho’dooniid.

Chipmunk 2-ahead over.there again-start-2-run.I 4-say.P
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Jake ’ólta’ b bóhoneedzą́.

Jake education 3-with 3-possible.NI

Joe dóó Louise dóó Kii dahataał.

Joe and Louise and Kii pl-3-sing.CI

Kinaaldáágóó jidóya’ t’óó ’ílį́.

puberty.ceremony-to 4-go.O hope just think

Kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso ńdiiłtsooz

areal-down 1-go.Prog past money 3-1-pick.FFO.P

Mary ha’át’íí yinízin?

Mary what 3-3-want.NI

Mósí yázhí bimá yits’ą́ą́’ yóó’ííyá.

kitten 2-mother 3-from away-3-go.P

na’ashkǫ́ǫ́’

1-swim.I

Na’nííshee’ dóó k’ad éí dah ’iishtł’ó.

3-1-warp.P and now TOP up 3-1-tie.DI

naohłé

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Naʼahóóhai nitsaaígóó dóola dííyééł.

rodeo 3-big-to bull 2-haul.F

nidasiilyá

pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Shá bíighah tsiyaa sédáago, shinááł nida’jiłkǫ́ǫ́’.

sun proportionate tree-under 1-sit.SPN-GO 1-watch.CI pl-4-swim.P

Shilééchąą yázhí shikéé’ yildlosh ńt’éé’ hashtł’ish yiih yildloozh.

1-dog little 1-behind 3-walk.Prog past mud 3-into 3-walk.P

Shiyáázh shaa yógháah le’ nissingo sédá.

my.son 1-for 3-arrive.O hope 3-1-want.CI-GO 1-sit.I

Shíká ’anilyeed.

1-for 2-run.I

Shínaaí shikétł’á ’iiyilgo łį́į́’ bikáá’ hasis’na’.

1-older.brother 1-foot-bottom 3-3-boost.P-GO horse 3-top up-1-crawl.P

Shį́į́dą́ą́’ łį́į́’ yázhí shee hazlį́į́’.

summer-past pony 1-with 3-become.P

shíníłbéézh

3DO-2-boil.it.P

T’áá ká ’adah ’ooshgeeh

NEG down 1-fall.O

T’áá ká baa hóólne’

Neg 3-about 2-tell.O

T’áá ká dibe łá yóó’ ’ayónííł

Neg sheep some 3-lose.O

T’áá ká k’éé’óółchxǫǫh

Neg 2-erase.O

Tł’éé’go doo 'ízh'dísóół da.

night-GO NEG 4-whistle.O NEG

Yiską́ągo ’azee’ííłíní niwoo’ yideeshnish doo.

tomorrow doctor 2-teeth 3-2-work.F will.be

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

yoodlą́ą́’

3DO-3-drink.it.P

yíníyą́ą́’

3DO-2-eat.it.P

“Níléi dził binaagóó ’áheehidi’níílchééł”, ní jiní ma’ii.

yonder.there mountain 3-around-GÓÓ around-2-du-run.F 3-say.P 4-say.P coyote