Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’adah
’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah kintahdi tádísháahgo shee ’i’íí’ą́.
yesterday sun proportionate town-at 1-go.about.Prog-GO 1-on 3-sun.went.down.P’Aoo’, shí dó’ t’áá ’ákwíinisin.
yes 1 also just 1-think.so.NI’Ashkii yázhí éí bimá kingóó yił yi’ash.
boy little TOP 3-mother store-to 3-with 3-walk.du.Prog’Atsį’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?
meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI’Atsį́’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?
meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI’ałdó’
’Áłtsé biba’ dooleeł ’áko shį́į́ ’índa nihił dah adidoolwoł.
first 3.for will until then only 1.with start 3-drive.F’Ííłta’ dóó ’iiłghaazh.
1-read.P CONJ 1-sleep.P’Ólta’di ’áłchíní binaashii sédáago ’ííníshta’.
school-at children 3-across.from 1-sit.SNP 3-read.NIBįįh bináyaa niłchiin ’éí hataałii chodayooł’į́.
deer 3-eye beneath matter that medicineman 3-3-use.ICh’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.
watermelon again-1-eat.RChahash’ohjí ch’ínááhoníshóó’.
brush arbor-JÍ out-again-area-sweep.RChidí na’na’í łęęzh yíyooyił.
tractor dirt 3-3-push.ProgChidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’ét’a’ doodaii’ dził bąąhgóósh ch’ét’a’?
airplane-Q hogan 3-over-along 3-fly.P or mountain 3-side-along-Q 3-fly.PDa’ k’ad daats’í ch’iyáán ’áníléehgo ná ’adazh’niiyą́ą́’?
Q now perhaps food 2-make.I-GO 2-for feast.happendadizhdínóołkał
pl-3DO-4dpl-start.to.herd.them.(animals).Fdeiidlą́ą́’
pl-3DO-1dpl-drink.it.Pdeiit’aal
pl-3DO-1dpl-chew.it.PDoo deighánígóó łeeyi’ ’azhnígeed.
NEG far ground-inside 3-4-dig.PGohwééh t’áá bizhání ’éí doodaii’ ’abe’ biłgo daats’í nínízin?
coffee only TOP or milk 3-with-GO perhaps 3-2-want.NIHa’át’éego lá ’íiyisíí ’atiinjį’ ’ańdeeshdááł lá?
how Q main road-up.to 1-back-on-go.sg.F DISCHa’át’éegosh náníldzid?
why-Q 2-fear.Iha’naa (Ib. tsé’naa)
haa yídéetą́ą́’
hadajishgizh
pl-3DO-4dpl-cut.it.out.Phanii
haníłchaad
3DO-2-card.it.(as.in.wool).Iháá-P.ENCLITIC
Hádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?
when-past-Q Mary school-from 3-return.PHodíína’go ch’í’deeshnił.
later.GO out.animals.FHwééldigóó nda’aznánę́ędą́ą́’ nihahastóí yę́ę ła’ béédaho’dooszįįd.
Kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso ńdiiłtsooz
areal-down 1-go.Prog past money 3-1-pick.FFO.Pnisínílá
3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.PÓlta’di ndeii’néego ’ashkii ła’ kin bizánághahdę́ę́’ shich’į’ ch’élwodgo bił ’ahídégoh.
school-at 1pl-play.I-GO boy some building-3-around-from 1-to out-3-run.P-GO 3-with 3-1-collide.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- -zánághah aroundfind in Navajo Postposition Lexicon
- -dę́ę́’ from a general location or point in space or time, also out of, off offind in Navajo Postposition Lexicon
- -ch’į’ to, towardfind in Navajo Postposition Lexicon
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
Saad naashkaahgo baa naashá.
word 3-1-research.CI-GO 3-to 1-go.ProgShideezhí náneeskaadí ’ánáánéídlééh.
1-younger.sister tortilla 3-3-make.RShighandóó ndáá’góó ’ada’iisdee’go nihí ’éí t’áá yiike’.
1-home-from war.ceremony-to 3-go.away.P we.du.pl TOP just 1du-remain.behind.PShizhé’é mósí néidiiłts’in ńt’éé’ biyaa haalwodgo ná’ádoolts’in.
1-father cat 3-3-act.with.fist.P past 3-under 3-go.P-GO REFL-3-act.with.fist.PShínaaí tł’éédą́ą́’ hááhgóóshį́į́ Bilagáanak’ehjí bitsąąh yáłti’.
1-brother night-last somehow English 3-sleep 3-talk.PT’áá hooshch’į’ déshnish.
suddenly 1-start.work.PT’áá kintahdi ’ííyą́ą́’ nidi náá’áshdą́.
just town-at 1-eat.P but 3-1eat.RTóbąąhgóó yishtł’ééł.
river-toward 1-run.Progwooshjį́į́h
Optative Mode: 1-become.black.Owołhį́į́h
3DO-2dpl-melt.it.(snow).IYadiizíní bigháníshgéésh.
can 3-through-1-cut.open.Iyiilyį́į́h
3DO-1dpl-melt.it.(snow).IYiską́ągo Na’nízhígóó deet’áazhgo haa’í lá ’adiidį́į́ł?
tomorrow Gallup-to 1dpl-go.du.F-GO where Q 1pdl-eat.Fbee ’ééhóziní
- yiską́ągo tomorrowfind in Navajo Adverb Lexicon
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a datefind in Navajo Postposition Lexicon
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- déyá start to gofind in Navajo Verb Modes
- haa’í where
- lá particle for content questions
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- ’ashą́ eatfind in Navajo Verb Modes