Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ ch’ééh niba’ hasht’e’ ’ádííníszin.

morning-Past in.vain 2-wait ready REFL-1-keep.CI

’Asdzą́ą́ Báhoozhóní yinishyé.

woman happy 1-called.NI

’Ashkii chizh dáádílkał yiníkáiyiníłhan.

boy firewood door 3-through-3-3-throw.P

’áko shį́į́

CONJ

’áyąą

’Ííyą́ą́dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.

1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P

-ą́ą́h

-iih

-ts’ą́ą́’, -ts’á

-tsi

Britain bikéyahą́ą t’áá ’ałtso ’ahíi’nilgo kéyah United States wolyéhígíí bilááh ’áníłtsxo ńt’éé’.

Britain 3-land just all 3-combine.P-GO land United States 3-call.NI-COMP 3-beyond 3-size.NI past

Chidí daats’í bee hólǫ́ doodaii’ niísh chidí nee hólǫ́?

car maybe 3-with 4-exist.N or 2-Q car 2-with 4-exist.NI

Chidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’ét’a’ doodaii’ dził bąąhgóósh ch’ét’a’?

airplane-Q hogan 3-over-along 3-fly.P or mountain 3-side-along-Q 3-fly.P

Chidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’éta’ ’éí doodago daats’í dził yąąhgóó ch’ét’a’?

airplane-Q house 3-over-along 3-fly.P TOP or perhaps mountain 3-over-along 3-fly.P

Chidí ła’ bíká ’í’iishłaa.

car some 3-for 1-order.P

Da’ Ron saad nináánéíłkaah ya’?

Q Ron word 3-3-investigate.I Q

dadizhdínóołkał

pl-3DO-4dpl-start.to.herd.them.(animals).F

dadíníilkaad

pl-3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).I

Daniel hahgosh hidilníísh?

Daniel when-Q 3-start.work.I

Deenásts’aa’ sh naaldloosh ńt’éé’ shimá siiłtsą́, yiniinaa násineestsxas.

ram 1-with 3-trot.CI past 1-mother 1-3-see.P 3-because 1-3-whip.P

deiidą́ą́’

pl-3DO-1dpl-eat.it.P

deiłhį́į́h

pl-3DO-3dpl-melt.it.(snow).I

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

doołbish

3DO-2dpl-boil.it.F

Dziłdę́ę́’ hoołtį́į́ł ńt’éé’ t’áá nihich’į’jį’ ’ásdįįd.

mountain-from areal-rain.Prg past just 1pl-toward-up.to 3-disappear.P

dííyį́į́ł

3DO-2-eat.it.F

Ha’át’íí nizhé’é yaa naaghá?

what Q 2-father 3-about 3-do.CI

hadeizgeed

pl-3DO-3dpl-dig.it.out.P

hadeneeshchaad

pl-3DO-3dpl-card.it.(as.in.wool).P

hadííníłbįįd

3DO-2-fill.something.up.with.it.P

Háádę́ę́’shą’ tó ndahohheeh?

where-from-Q water pl-3-2-haul.LPB.I

hááłgizh

3DO-1-cut.it.out.P

jiłhį́į́h

3DO-4-melt.it.(snow).I

Kin Łánídiísh ’éí doodago Bee’eldííldahsinildi daats’í naniná?

Flagstaff-at-Q TOP or Albuquerque-at perhaps 2-go.around.CI

Kintahdę́ę́’ hahí néínídzáá lá.

town-from quickly 2-return.P DISC

na’ashkǫ́ǫ́’

1-swim.I

Naakaii bizaad jółta’ le’ dzinízingo dzizdá.

mexican language 4-read.I wish 4-wish.O-GO 4-sit.P

Náhookǫsdę́ę́’ níłch’igo ’ayóo deesk’aaz.

north.from breeze-GO very cold.SPN

nidaohłé

pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Shicheii béeso bideená naalnish.

1-grandfather money 3-exchange.for 3-work.I

Shik’is bił ’ílyeed ’áko shį́į́ da’diidį́į́ł.

1-friend 3-with 3-drive CONJ 1-Pl-eat.F

Shizhé’éésh łį́į́’ yiyííshǫǫdę́ę ’ayóó ’eelwod?

1-father horse-Q 3-3-tame.P-COMP.past really 3-run.away.P

Shį́įgo ’ahbínígo ’ashdladi dóó ’ałníi’go k’adę́ę ha’a’aah łeh.

summer-GO morning-GO five-at and half-GO almost 3-sunrise.I usually
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Shį́į́dą́ą́’ na’niiłkaadgo t’áá ’áháníjį’ ’adeeshch’iłgo bik’ee deelyiz.

Sitsilí shilááh ’áníłdáás.

1-brother 1-beyond 3-heavy.NI

t’áá

T’áá ’ákwíízhíní tó dah siyínígóó ’ałnánáshdááh.

every summer lake-toward again-1-go.R

T’áá kintahdi ’ííyą́ą́’ nidi náá’áshdą́.

just town-at 1-eat.P but 3-1eat.R

Tł’éédą́ą́’ ni’shéłhaazh.

night-past 1-rest.P

Łééchąą’í kin bitł’ááh góyaa ’ałhosh.

dog house 3-under down 3-sleep.NI