An example search has returned 50 entries
’Ałk’idą́ą́’ ’ayóo nahałtin ńt’éé’.
long.ago very areal-rain.I past’Ałk’idą́ą́’ tóniteel bąąhgóó tádííyáhę́ę bénááshnii’.
long.ago ocean 3-beside-along around-1-past 3-1-remember.P’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.
certainly girl little house-from out-3-walk.F’Ííłta’ dóó ’iiłghaazh.
1-read.P CONJ 1-sleep.P-dóó
from a specific location or point in space or time
bookmarkBéégashii yáázh ła’ shibee’í’diidłííd bik’i niní’ą́.
calf one 1-cattle.brand 3-on 3-1-put.NPBilagáana kin baa naháłnii’go neeznáá nááhaijį’ bik’é na’iishłée dooleełgo bił ’ahadi’nisht’ą́.
whiteman house 3-from 3-1-buy.P-GO ten years-up.to 3-for 1-pay.Prog FUT-GO 3-with sup-1-agree.PCh’iyáán t’óó ’ahayóí ndi tó ’ádin.
food lots but water 3-none.NIch’į́į́góó
Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.
sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.Pdeiidą́ą́’
pl-3DO-1dpl-eat.it.PDííshą’ látsíní háádę́ę́’ naa ninídee’?
this-Q bracelet where-from 2-to 3-arrive.PlO.PDííshjį́į́góó shizhé’é łáháda bił ná’ahiistsééh.
nowadays 1-father seldom 3-with RECP-1-see.RDíkwíí shą’ ninááhai?
how.many Q 2-winter.NIGah bikéé’ yishwoł.
rabbit 3-following 1-run.Progha’át’éejį’
Haa néelą́ą́’ nidá’ák’eh?
how 3-much.N 2-cornfieldhadadoołbįįd
pl-3DO-2dpl-fill.something.up.with.it.Pfill something up with it, 2nd person plural
bookmarkhaołgéésh
3DO-2dpl-cut.it.out.IHatáálgóó déyáago shikélchí t’óó tsxį́į́łgo bił ’ada’shéshiizhgo ńdaséłkad.
ceremony-1-go-Fut-GO 1-moccasin merelyhurry.GO 3-with 3-1-pierce-GO 3-1-sew-Phazhdééłbįįd
3DO-4-fill.something.up.with.it.PHáadish nichidí nííníłbą́ą́z?
where-at-Q 2-car 3-2-.park.Pháá-P.ENCLITIC
where. The expressions formed with ’háá-’ have a postpositional enclitic following them which indicates information about direction, location, or path.
bookmarkHáísh tsinaa’eeł ’áyiilaa?
who-Q boat 3-3-make.PHoozdo hoolyéedi deesdoi sha’shin. ’Áyaańda (’áyąą) diné bi’éétsoh t’áá gééd ndaakai.
Phoenix areal-called-at hot possibly no.wonder person 3-coat without pl-3-go.pl.Pháágeed
3DO-1-dig.it.out.Pjiłhį́į́h
3DO-4-melt.it.(snow).IK’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół doo yę́ę ła’ damóo yę́ędą́ą́’ t’áadoo ’asétł’ǫ́ǫ da.
now half-toward 1-weave.Prog future past one Sunday when.past NEG 1-weave.P NEG
listen
I could have been halfway through weaving, but last week I didn’t weave at all.
bookmark- Progressive (Prog)find in Navajo Verb Modes
- ’ashtł’ó weavefind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’ashtł’ó weavefind in Navajo Verb Modes
- k’ad nowfind in Navajo Adverb Lexicon
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a datefind in Navajo Postposition Lexicon
- goal
- -dą́ą́’ past timefind in Navajo Postposition Lexicon
- time
K’ad cháshk’eh góyaa tó de ’anool’ąął.
now wash down water up 3-rise.ProgNa’azhǫǫshgi díkwíí shį́į́ shaa woobįįh?
hoop.and.pole.game-at how.much 1-to pass-win.Inideiilyé
pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Icarry a ropelike thing around, 1st person plural
bookmarknijiskáá’
3DO-4-investigate.it.PNił bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?
2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI
listen
Do you know or does your grandfather know?
bookmark- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- accompaniment
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- nisin think, wantfind in Navajo Verb Modes
- -ísh enclitic for yes/no questions
- doodaii’ particle or
- daats’í particle for perhaps
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- nisin think, wantfind in Navajo Verb Modes
Niłísh bééhosin doodaii’ biłísh bééhozin?
2-with-Q 3-know.CI or 3-with-Q 3-know.CIDo you know or does s/he know?
bookmark- -ísh enclitic for yes/no questions
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- accompaniment
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- nisin think, wantfind in Navajo Verb Modes
- doodaii’ particle or
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- nisin think, wantfind in Navajo Verb Modes
Shá hooł’aah.
1-for areal-2 move-over.IShiyáázh nízaadi naalnishgo bídin sélį́į́’.
1-son far-at 3-work-GO 3-lack 1-be.SPNSitsilí shilááh ’áníłdáás.
1-brother 1-beyond 3-heavy.NIT’áá ’ákwíízhíní tó dah siyínígóó ’ałnánáshdááh.
every summer lake-toward again-1-go.RT’áá hooshch’į’ déshnish.
suddenly 1-start.work.Pt’éiyá
Tó Haach’i’dę́ę́’ ’ííyisíí naashá.
Tohatchi-from truly 1-go.CITł’óo’di kǫ’ diltłi’ bikáa’gi chéch’il ła’ dináádísh’nííł.
outside-at fire 3-burn.NI 3-on-at oak some fire-again-3-1-move.PlO.I
listen
I put some more oak on top of the fire burning outside.
bookmark- Neuter Imperfective (NI)find in Navajo Verb Modes
- diltłi’ burnfind in Navajo Verb Modes
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- dináádish’nííł put more of them into the firefind in Navajo Verb Modes
- tł’óo’di outsidefind in Navajo Adverb Lexicon
- -gi atfind in Navajo Postposition Lexicon