Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahwééh ła’ yishdlą́.

coffee some 3-1-drink.I

’At’éédísh yiniłtsą́?

girl-Q 3-2-see.P

’Azhą́ hasistih ndi t’ah honishyóí.

even.though 1-be.old-P even.though still 1-be.energetic.NI

’Ałk’idídą́ą́’ kin ’áshłaa ńt’éé’ ’éí t’ahdii bii’ shighan.

quite.long.ago house 3-1-make.P past it still 3-in 1-home

’Áshįįh Bii’ Tóodi níyáago dził bąąh hanáádeesh’nah.

Salt.Lake.City-at 1-go.P-GO mountain 3-on again-1-climb.R

’Áłchíní hastą́ą́ binááhaidóó deigo hodees’áago t’áá ’ałtso da’ółta’go yá’át’ééh.

children six 3-year.P-from up areal-extend.NP all pl-3-study.NI-GO 3-good.N

-dóó

-nánii

Bá’ólta’ísh Jáan ’éí doodaii’ Mary daats’í yich’į’ haadzíí’?

teacher-Q John TOP or Mary perhaps 3-to 3-talk.P

Béésh bii’ kǫ’í bizooł dego deez’á.

stove 3-pipe up 3-extend.SPN

Bíla’ashdla’ii nishlį́.

3-hand-five-NOM 1-be.NI

Ch’ééh jiyáání hooghangóó dah dii’ą́ągo shee nahóółtą́.

watermelon home-toward up 3-1-move.SRO.P 1-with area-rain.P

Ch’iyáán ’áshłaadóó tsííd bik’i hooziid.

food 3-1-cook.P-from embers 3-onto area-1-cover.P

dajííshóó’

pl-3DO-4dpl-brush/comb.it.P

didadiiljeeh

pl-3DO-1dpl-start.fire.I

dideidiłjeeh

pl-3DO-3dpl-start.fire.I

Diné k’asdą́ą́’ t’áá ’ałtso bichidí dahólǫ́ dííshjį́į́góó.

person nearly everyone 3-car pl-exist.N nowadays

dizhdiłjeeh

3DO-4-start.fire.I

Díí nanise’ hiná.

this plant 3-alive.NI

díníilkaad

3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).I

ha’át’íí

haahláyéé

hadaniilchaad

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).P

hadéélbįįd

3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.P

hahí

Hatáálgóó déyáago shikélchí t’óó tsxį́į́łgo bił ’ada’shéshiizhgo ńdaséłkad.

ceremony-1-go-Fut-GO 1-moccasin merelyhurry.GO 3-with 3-1-pierce-GO 3-1-sew-P

hazhóó’ógo

K’ad cháshk’eh góyaa tó deg ’anool’ąął.

now wash area-down water up 3-move.Prog

k’adę́ę lágo

k’asídą́ą́’

Mary ha’át’íí yinízin?

Mary what 3-3-want.NI

Mósí dóó łeechą́ą́’ii’ baniłts’ood’ii’, bił hózhǫ́.

cat dog 3-1-feed.P-and 3-with 3-happy.NI

nanilé

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.I

naohłé

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nidlóóhísh doodaii’ doo daats’í nidlóoh da?

2-cold.I-Q or neg perhaps 2-cold.I neg

Niłísh bééhosin doodaii’ biłísh bééhozin?

2-with-Q 3-know.CI or 3-with-Q 3-know.CI

Shá bíighah ’azee’ál’į́įdi sédá.

sun proportionate medicine 3-make.I 1-sit.SPN

Shich’ah tsékooh góyaa ’adah b ’ííyol.

1-hat gorge areal-down downward 3-with 3-blow.P

Shicheii hastą́diin nááhai yilááhdę́ę́’ ’aníłdįįd.

1-grandfather sixty years 3-beyond-from 3-3-survive.P

Shicheii t’áá sáhí ’átsą́ą́’ ’ałtso yoolghal --- doochǫǫł ’át’éego ’ajilghał dooleeł!

1-grandpa just himself rib whole 3-chew.P ridiculous 3-be.NI-GO SER-3-ate.DI FUT

Shimá sání t’áá shídin ’ííyá.

T’áá ’ashání ’ashą́ą ndi sitsį’ yę́ę ’áádįįł.

just 1-eat.I-í 1-eat.I but 1-flesh past 3-dwindle.Prog

T’óó tá’ádeesgizii’ ’ííyą́ą́’.

just 3-reflex-wash.P-CONJ 3-eat.P

Tooh ńłínígíí ha’naa shił ’adeeshdloozh ńt’éé’ łį́į́’ shił deezgo’

water river areal-across 1-with 3-move.P past horse 1-with 3-fall.P

Ts’aa’ t’áá nitsaaígíí bídin nishłį́.

basket just 3-large.NI-nom 3-lack 1-be.NI

Tó ńlį́įgo ha’naa niníyáá ńt’éé’ kohgo tó bínéés’ąąd.

water 3-be.N-GO area-across 1-walk.P past here water 3-rise.P

woohdlą́ą́’

3DO-2dpl-drink.it.P

yiilbéézh

3DO-1dpl-boil.it.I

yishóóh

3DO-3-brush/comb.it.I

yiyíí’aal

3DO-3-chew.it.P