Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ahwééh doo dich’í’ígíí ła’ jóódlą́ą́’.
coffee NEG 3-bitter.NI-NOM some 3-4-drink.O’Ahwééh náánááshdlą́ą́’.
coffee again-1-drink.R’Ahwééh náshdlį́į́h áádóó naanishgóó yishááh.
coffee again-1-drink.R then work-toward 1-go.I’Ałk’idą́ą́’ dahane’ yę́ę k’ad ’índa baa nídahane’.
past pl-3.tell.story.I old now until.now 3-for pl-3.tell.story.I’aad ’át’éii">Hágoónee’, béeso shaa ní’aah.
well money 1-for 2-give.SRO.I’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.
1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I-go
-ní
Asdzą́ą́ yázhí bichidí doondó’ naalnish da.
woman little 3-car not.even but 3-work.P NEGCh’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.
watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.RCh’iyáán nináhíłnihgo haa nízahjį’ ’ánádįįh?
food 3-2-buy.R how 3-long.N-up.to 3-become.none.RCh’óóshdą́ą́dą́ą́’ Na’nízhoozhídi kééhasht’į́ ńt’éé’.
formerly Gallup-at 1-live.I pastdaołhį́į́h
pl-3DO-2dpl-melt.it.(snow).Ideeshbish
3DO-1-boil.it.FDibé yázhí ła’ yóó’ ’ííyáá ńt’ę́ę́’ tsiyi’di bik’íníyá.
lamb one away 3-go.P past forest-at 3-find.it.PDichin nínízin ya’?
hungry 2-want.NI Qdidadiiljéé’
pl-3DO-1dpl-start.fire.Pdidoołjéé’
3DO-2dpl-start.fire.PDíí chizh shá ’ałk’íniishóósh.
this firewood 1-for 3-2-split.IDoo ’ííłta’go biniinaa t’áá ’ałtsojį’ t’áá shídin hazlį́į́’.
neg 1-go.to.school.P-GO 3-because every-up.to just 1-without 1-become.Pdííníłhį́į́’
3DO-2-melt.it.Pdííłbish
3DO-2-boil.it.FGohwééh doo ndi łikan da.
coffee NEG but 3-taste-good.NI NEGHa’át’íísh Mary nayiisnii’?
What-Q Mary 3-to.buy.IHa’át’íí lá nizhé’é yaa naaghá?
what Q 2-father 3-about 3-do.CIhadasoogeed
pl-3DO-2dpl-dig.it.out.Phadazhniłchaad
pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).IHáí lá yiską́ągo Tónaneesdizígóó bił ’adeeswod?́
who discovery tomorrow.GO Tuba.City.GOO with 3-drive.F-QNa’nízhoozhídę́ę́’ shíká bił ’oolwoł.
Gallup-from 1-for 3-with 3-drive.I
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dę́ę́’ from a general location or point in space or time, also out of, off offind in Navajo Postposition Lexicon
- -ká after, forfind in Navajo Postposition Lexicon
- benefactive
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’oolwoł drivefind in Navajo Verb Modes
Na’nízhoozhígóósh díníyá?
Gallup-to-Q 2-go.SPNdáa’di shizhé’é diné ła’ yił ’ahi’niigą́ą’go bita’ niséyá.
summer.ceremony-at 1-father man one 3-with Recip-3-fight.P-GO 3-between 3-1-go.siPNiba’ sézį́.
2-wait 1-stand.SPNnidasiilkáá’
pl-3DO-1dpl-investigate.it.Pnisínílá
3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.Pniyą́
3DO-2-eat.it.INíléígóó díní’į́į́’ shidíiniidgo ’áádóó ’áajigo déé’į́į́’.
over.there-toward 2-look.I 1-3-say.P-GO and.then that.way-toward 1-look.PShichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.
1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.PShizhé’é nihwiiłdlaadgo bikéé’ naad’ ’adaashjaah łeh.
1-father 3-3-plow.I-GO 3-behind corn 3Pl-1-drop.I Cust.Tó bąąhjí naa’ołí k’idíílá.
Tó Haach’i’dę́ę́’ ’ííyisíí naashá.
Tohatchi-from truly 1-go.CITónaneesdizígóó bił ’anáá’oolwod.
tuba.city-to 3-with again-3-drive.RTs’ídá ’iishxáashgo shiyáázh bił ná’ílwod.
about 1-to.sleep 1-son with 3-drove.in.again.RTł’éédą́ą́’ mą’ii léi’ shidááh gónaa ch’élwod.
last-night coyote there 1-before areal-around 3-move-rapidly.Pwoshóóh
3DO-2dpl-brush/comb.it.IYadiizíní bigháníshgéésh.
can 3-through-1-cut.open.IYiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?
tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- yiską́ągo tomorrowfind in Navajo Adverb Lexicon
- háá-P.ENCLITIC where
- -sh enclitic for content questions
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- yíshą́ eat itfind in Navajo Verb Modes
- Continuative Imperfective (CI)find in Navajo Verb Modes
- nisin think, wantfind in Navajo Verb Modes