Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ hashbį’go baa nídiisdzá ’ákondi t’áadoo ’áłtso da.

morning-past 1-clear.I-GO 3-for 1-start.P however but not-yet all NEG

’Ahwééh ła’ yishdlą́.

coffee some 3-1-drink.I

’Ashkii yázhí bee’eldǫǫh yik’ee ’ádadeeznih.

boy little gun 3-on.account.of REFL-3-hurt.P

’Azhą́ nízaadi naagháa ndi bídin nishłį́.

even.though 3-be.far.away.NI-at 3-walks even.though 3-in.need.of 1-be.NI

’Ałk’idą́ą́’ dahane’ yę́ę bíneeshdlį́įgo yíłta’.

long.ago pl-story past 3-1-admire.I-GO 3-1-read.P

-ba-

-deená

bik’ízhdídis

3DO-4-wrap.it.around.it.I

Ch’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.

watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.R

Chidí daats’í bee hólǫ́ ’éí doodaii’ niísh chidí nee hólǫ́?

car maybe 3-with 4-exist.N TOP or 2-Q car 2-with 4-exist.NI

Dah díníilghaazhísh ’íilnilaa?

fry.bread-Q 3-2-make.P

dajishbéézh

pl-3DO-4dpl-boil.it.P

deiilbéézh

pl-3DO-1dpl-boil.it.I

Diné k’asdą́ą́’ t’áá ’ałtso bichidí dahólǫ́ dííshjį́į́góó.

person nearly everyone 3-car pl-exist.N nowadays

Díigi ’át’éegoósh ’ájiił’įįh?

this-at 3-be-GO-Q SUP-4-do.P

Díí chizh shá ’ałk’íniishóósh.

this firewood 1-for 3-2-split.I

doo ndi

Díidí háísh bichidí?

this who-Q 3-car

díníłkaad

3DO-2-start.to.herd.them.(animals).I

dííníłhį́į́’

3DO-2-melt.it.P

dííłbish

3DO-2-boil.it.F

Gah bikéé’ yishwoł.

rabbit 3-following 1-run.Prog

Ha’át’éegishą’ nich’ah nííní’ą́?

where-at-Q 2-hat 3-2-set.down.SRO.P

Ha’át’íísh nizhé’é yaa naaghá?

what-Q 2-father 3-about 3-do.CI

Ha’ąądi dibé bighan.

areal-other.side sheep 3-corral

Haahláyéé ch’íjíghááh.

don’t.dare out-4-come.I

hadaniilchaad

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).P

hadazhneeshchaad

pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).P

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ nishishnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.P past neg 1-with 3-good.N neg

Hastiin éí tsídii ła’ ’adah ’ayídzí’ą́.

man TOP bird INDEF down 3-3-knock.off.SRO.P

Hastiin nééz doondó’ ndi ’alzhish da.

man tall NEG but 3-dance.DI NEG

háá-P.ENCLITIC

Hodíina’go bááh dootł’izhí deeshį́į́ł dóó ’ahwéé b ła’ deeshdlį́į́ł.

after.a.while-GO bread blue 3-1-eat.F and coffee 3-with some 3-1-drink.F

jishbéézh

3DO-4-boil.it.P

Mary yíká hoolne’.

Mary 3-for 3-call.P

naa

neidooleeł

3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.F

neilé

3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nichidí háadish nííníłbą́ą́z?

2-car where-at-Q 3-2-park.P

nisiilyá

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Nizhónígo ha’íí’ą́ yę́ędą́ą́’ sxíiłgo da’ségis.

beautiful sunrise past quickly pl-3-1-wash.P

Níléí dá’ák’ehdi ła’ joogááł.

there corn.field-at some 4-walk.Prog

Sáanii ’éétsoh bi’oh ’ádaníłtso.

women coat 3-less.than indef-Pl-3.size.N

Shá bíighah tsiyaa sédáago, shinááł nida’jiłkǫ́ǫ́’.

sun proportionate tree-under 1-sit.SPN-GO 1-watch.CI pl-4-swim.P

Sitsóí yik’i sidáhí béé’éshdlééh.

1-grandchild 3-on 3-sit.SPN-nom 3-1-copy.I

Tó Haach’i’dę́ę́’ ’ííyisíí naashá.

Tohatchi-from truly 1-go.CI

woohgish

3DO-2dpl-make.one.cut.in.it.I

yiishjį́į́h

Imperfective Mode: 1-become.black.I

yishdlą́ą́’

3DO-1-drink.it.P

Yóó’ ’anáshyeed.

away 1-run.I