Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ach’ą́ nisin ndi shidíbé nído’ahígíí ’ádin.
meat.hunger 1-want.NI but 1-sheep 4-butcher.F 3-1.none.NI’Ahbínídą́ą́’ ch’ééh niba’ hasht’e’ ’ádííníszin.
morning-Past in.vain 2-wait ready REFL-1-keep.CI’Ahwééh ła’ wóshdlą́ą́’.
coffee some 3-1-drink.O’át’ahígo
’Át’ahígo da’diidį́į́ł.
soon pl-’-1dpl-eat.FAsdzą́ą́ yázhí bichidí doondó’ naalnish da.
woman little 3-car not.even but 3-work.P NEGCh’éénísh’į́įgo náá’deeshtł’óół nissin.
out summer.GO 1-again.weave.F 1-desiredaohshóóh
pl-3DO-2dpl-brush/comb.it.IDeenásts’aa’ shił naaldloosh ńt’éé’ shimá siiłtsą́, yiniinaa násineestsxas.
ram 1-with 3-trot.CI past 1-mother 1-3-see.P 3-because 1-3-whip.Pdeiilyį́į́’
pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).PDibé yázhí bitsį’ bíchą́ yídéeshni’.
lamb 3-meat 3-crave 3-addicted.NPdidadoołjéé’
pl-3DO-2dpl-start.fire.PDiné nihaikaíígíí nihizaad nideilkaahgo ayóó bił danilį́ ’áko ndi doo ’akót’ée da.
people 1dpl-3-come.pl.P-COMP 1dpl-language pl-3-1-investigate.I-GO very 3-with pl-3-be.NI even so NEG thus-3-be.NI NEGDíí nanise’ hiná.
this plant 3-alive.NIDooshą’ gah t’áá gééd náshdááh lá.
ensure rabbit just without 1-return.I DISCDziłghą́’ą́ bizaad diists’a’ laanaa.
White.Mountain.Apache 3-language 1-understand.NI wishHa’át’íísh neidiyoołnih nínízin?
who-Q 3-3-buy.F 2-think.NIHa’át’íí lá nizhé’é yaa naaghá?
what Q 2-father 3-about 3-do.CIHaa níníłnééz?
what 2-tall.relatively.NIhadaołgéésh
pl-3DO-2dpl-cut.it.out.Ihadazhdééłbįįd
pl-3DO-4dpl-fill.something.up.with.it.PHáágóóshą díníyá?
where-to.Q 2-go.FHáí dahoneesná, Kinłánídę́ę́’ ’Óola yee ’ádadójíhígíí doodago Gah Bikee’ Taah Yí’áhídę́ę́’ Hado yee ’ádadójíhígíí daats’í?
who pl-3-win.P Denver-from nugget 3-with RFLX-pl-4-call.NI-nom or Florida-from heat 3-with RFLX-pl-4-call.NI-nom perhaps
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- háí who
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- Neuter Imperfective (NI)find in Navajo Verb Modes
- doodago orfind in Navajo Conjunction Lexicon
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- daats’í maybe, perhaps, possiblyfind in Navajo Adverb Lexicon
Háí lá yiską́ągo Tónaneesdizígóó bił ’adeeswod?́
who discovery tomorrow.GO Tuba.City.GOO with 3-drive.F-QKwe’éshą’ haa nízah nináhálzhishgo nináháltį́į́h?
here-Q how 3-long.N-up.to time.move.R-GO rain.RNá’oolkiłí sits’ą́ą́’ tanáóó’nił lágo!
watch 1-away 3-1-take.apart.O don’tneizlá
3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.PNichidí lá háadi nííníłbą́ą́z?
2-car-Q where-at 3-2-park.Pnidasiilyá
pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.PNił hǫ́zhǫ́ǫ́sh doodaii’ doósh nił hózhǫ́ǫ da?
2-with-happy.NI-Q or neg-Q 2-with happy.NI negShá bíighah yáshti’ lá.
sun proportionate 1-talk.I DISCShilééchąą’í bikéé’ yishááł.
my.dog 3-following 1-go.ProgShilééchąą’í sitsijį’ yilwoł.
1-dog 1-ahead-to 3-run.IShínaaí tł’éédą́ą́’ hááhgóóshį́į́ Bilagáanak’ehjí bitsąąh yáłti’.
1-brother night-last somehow English 3-sleep 3-talk.PShoo, nahachagii t’óó ’ahayóí nihaa nínáá lá; ’áko shį́į́ baa ’ákodanosin dooleeł.
hey.look grasshopper merely many 1pl-to 3-migrate.P mirative then maybe 3-of 2pl-be.aware.NI future
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- -aa tofind in Navajo Postposition Lexicon
- ’áko shį́į́ then maybe, then probablyfind in Navajo Conjunction Lexicon
- -aa tofind in Navajo Postposition Lexicon
- Neuter Imperfective (NI)find in Navajo Verb Modes
- ’áhonissin be awarefind in Navajo Verb Modes