Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Adą́ą́dą́ą́’ shichidí tsé bik’ą́ą́h yíłbą́ą́z.
yesterday 1-car rock 3-against 3-run.P’Awéé’ dah biséłdá.
baby up 3-1-CAUS-hold.AnO.SPN’Áłchíní bi’éé’ náádaségis.
children 3-clothes 3-1-wash.R’Áłchíní bi’éé’ náádaségis.
children 3-clothes 3-1-wash.R’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.
1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I-’ąą
-ghą́ą́h
Béésh bii’ kǫ’í ná ch’ídeesh’ááł.
metal 3-in fire 2-for out 3-1-carry.Fbik’ídadohdis
pl-3DO-2dpl-wrap.it.around.it.ICh’iyáán t’óó ’ahayóí ndi tó ’ádin.
food lots but water 3-none.NIdadoołhį́į́’
pl-3DO-2dpl-melt.it.PDamóo yę́ędą́ą́’ Yootóógóó niséyá.
Sunday past Santa.Fe-to 1-go.Pdeeshbish
3DO-1-boil.it.Fdeiigish
pl-3DO-1dpl-make.one.cut.in.it.IDibé yázhí bitsį’ bíchą́ yídéeshni’.
lamb 3-meat 3-crave 3-addicted.NPdideidiłjeeh
pl-3DO-3dpl-start.fire.Idizhdidoołjah
3DO-4-start.fire.FDíí chąą’ shą’ háádę́ę́’ niníyęęzh?
this manure-Q where-from 3-ooze.Pdoo deighánígóó
Doo hanii ni ’ałdó’ nilį́į́’ bik’i dah ’íníił da.
NEG contrary 2 also 2-horse 3-on up saddle 3-2-put.PlO.I NEGDoo yéé shaa yáníłti’go ndiséts’ą́’į́.
NEG fear 1-to 2-talk.DI-GO 2-1-hear.Pdołhį́į́h
3DO-2dpl-melt.it.IHa’át’éego lá ’íiyisíí ’atiinjį’ ’ańdeeshdááł lá?
how Q main road-up.to 1-back-on-go.F DISCHaa níníłnééz?
what 2-tall.relatively.NIHastóíí dóó sáanii k’inááda’didlé.
3-men and 3-women planting.again.PL.RHáádę́ę́’shą’ tó ndahohheeh?
where-from-Q water pl-3-2-haul.LPB.IHáidíígíísh neidiyoołnih nínízin?
which.one-ÍGÍÍ-Q 3-3-buy.F 2-think.NIHodíínáá’ágo bááh dootł’izhí ła’ deeshį́į́ł.
after.a.while-GO bread blue some 1-eat.FHooghan ’adeeshłííł ndi tsineheeshjíí’ shee ’ádin.
hogan 1-build.F but lumber 1-with 3-none.NIMary ha’át’íísh nayiisnii’?
Mary what-Q 3-to.buy.INa’ńle’dii. Tó háníyá, tóhą́ą ’ásdįįd lá.
dismay water areal-1.go 3-disappear.P DISCNaashnéego jooł báátis yímááz.
1-play-go.CI ball over 3-roll.PNáshdóítsoh shich’į ńdiilwodgo yíníiłdon ńt’éé’ k’asídą́ą́’ sésiih.
cougar 1-toward 3-run.P-GO 3-1-shoot.P past very.nearly 3-1-miss.Pnitł’ó
3DO-2-weave.it.Inéishjį́į́h
Iterative Mode: 1-become.black.RSha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.
1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.ProgShicheii déidiiłjeeh’ii’, hoozdohgóó nahisiitą́.
1-grandfather 3-3-built.fire.P-and warm-to 3-sit.PShimá bighangóó náshdáahgo łééchąą’í baná’ástso’.
1-mother 3-house-toward again-1-go-GO dog 3-again-1-feed.RShizhé’é mósí néidiiłts’in ńt’éé’ biyaa haalwodgo ná’ádoolts’in.
1-father cat 3-3-act.with.fist.P past 3-under 3-go.P-GO REFL-3-act.with.fist.PShizhé’éésh łį́į́’ yiyííshǫǫdę́ę ’ayóó ’eelwod?
1-father horse-Q 3-3-tame.P-COMP.past really 3-run.away.PT’áá hooshch’į’ déshnish.
suddenly 1-start.work.PTł’óo’di kǫ’ diltłi’ bikáa’gi chéch’il ła’ dináádísh’nííł.
outside-at fire 3-burn.NI 3-on-at oak some fire-again-3-1-move.PlO.I
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Neuter Imperfective (NI)find in Navajo Verb Modes
- diltłi’ burnfind in Navajo Verb Modes
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- dináádish’nííł put more of them into the firefind in Navajo Verb Modes
- tł’óo’di outsidefind in Navajo Adverb Lexicon
- -gi atfind in Navajo Postposition Lexicon