Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Aadę́ę́’ hoołtį́į́ł.
there-from 3s-rain.Prog’Adą́ą́dą́ą́’ ná’iiyéláá’ ńt’éé’ ńdasésdo.
Yesterday SUP-1-pick.P past 1-sore.SP’Áko ’índa yáníłti’ bidííniid.
after.that 2.talk.I 3-1.told.P’Áłchíní hastą́ą́ binááhaidóó deigo hodees’áago t’áá ’ałtso da’ółta’go yá’át’ééh.
children six 3-year.P-from up areal-extend.NP all pl-3-study.NI-GO 3-good.N’Áłtsé nééł’į́į́’ ’áko ’índa ’ííyą́ą́’.
first 1-look.P after.that 1.eat.P-ba-
-ts’ą́ą́’, -ts’á
Bich’ijí nishłį́.
3-toward-side 1-be.NICh’ééh déyáago hooghangóó nááshdááł.
in.vain 1-go.sg.P-GO home-to 1-return.Prog
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a datefind in Navajo Postposition Lexicon
- Progressive (Prog)find in Navajo Verb Modes
- nááshdááł return, go backfind in Navajo Verb Modes
Da’ shééhonísin?
Q 1-2-know.NIdeiilzhóóh
pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.Idideidííłjéé’
pl-3DO-3dpl-start.fire.Pdididiiljah
3DO-1dpl-start.fire.FDoozhǫǫgo da’ííłta’ígíí t’éiyá yá’át’éehgo naanish bá dahólǫ́.
satisfactory pl-3-study.P-NOM only 3-good.N-GO work 3-for pl-3-exist.NIdííłbish
3DO-2-boil.it.FHa’át’íísh nizhé’é nayiisnii’?
what-Q 2-father 3-3-buy.Phaa níldííl
Haa nízahdę́ę́’ hoołtį́į́ł?
how 3-long-from rain.ProgHaidą́ą́’ ’a’áán góne’ nishishnish ńt’éé’ --- doo shił yá’áhoot’éeh da.
winter-past mine.shaft 1-work.P past neg 1-with 3-good.N neg
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dą́ą́’ past timefind in Navajo Postposition Lexicon
- -ne’ behindfind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- naashnish workfind in Navajo Verb Modes
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasesfind in Navajo Adverb Lexicon
haidínóołchał
3DO-3-card.it.(as.in.wool).Fhanishchaad
3DO-1-card.it.(as.in.wool).IHatáálgóó déyáago shikélchí t’óó tsxį́į́łgo bił ’ada’shéshiizhgo ńdaséłkad.
ceremony-1-go-Fut-GO 1-moccasin merelyhurry.GO 3-with 3-1-pierce-GO 3-1-sew-Phayíígeed
3DO-3-dig.it.out.Pháádę́ę́’
Jake ’ólta’ bił bóhoneedzą́.
Jake education 3-with 3-possible.NIK’ad cháshk’eh gódę́ę́’į́">yaa tó de ’anool’ąął.
now wash down water up 3-rise.ProgK’ad shį́į́ deesk’aaz hodooleeł.
now probably cold area-become.Fk’asdą́ą́’
Kintah góyaa yishááł ńt’éé’ béeso ńdiiłtsooz
areal-down 1-go.Prog past money 3-1-pick.FFO.PNa’nízhoozhígóósh díníyá?
Gallup-to-Q 2-go.SPNahółtą́ą́’ laanaa t’óó daniidzin.
rain hope just pl-3pl-want.Onanilé
3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.Inidajiskáá’
pl-3DO-4dpl-investigate.it.PÓlta’di ndeii’néego ’ashkii ła’ kin bizánághahdę́ę́’ shich’į’ ch’élwodgo bił ’ahídégoh.
school-at 1pl-play.I-GO boy some building-3-around-from 1-to out-3-run.P-GO 3-with 3-1-collide.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- -zánághah aroundfind in Navajo Postposition Lexicon
- -dę́ę́’ from a general location or point in space or time, also out of, off offind in Navajo Postposition Lexicon
- -ch’į’ to, towardfind in Navajo Postposition Lexicon
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon