An example search has returned 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ ’íítseedgo bee na’anishí hasht’enáshdlééh?

yesterday 1-make.P-GO tool 3-1-put.back.I
listenloadingplaying

Yesterday, I did silverwork, and now I’m putting my tools away.

’Ayóo łį́į́’ sh naalgeed diní, ’ííshją́ą́shį́į́ díí łį́į́chogii bikáá’ dah ńdaah!

very horse 1-with 3-buck.CI 3-2-say.NI lets.see this stallion 3-on up 2-sit.I

’áko shį́į́ ’índa

CONJ

’Éí naanishígíí haa nízahdę́ę́’ binanilnishgo hoolzhiizh?

that work-ÍGÍÍ how 3-long.N-past 3-2-work-GO time.move.P

-íyah

-jigo

-niinaa

bik’ídadohdis

pl-3DO-2dpl-wrap.it.around.it.I

bik’ídínídiz

3DO-2-wrap.it.around.it.P

Chidí bik’ee heesh’ááł.

car 3-tire 3-1-move.SRO.Prog

Da’ Ron saad neiskáá’?

Q Ron word 3-3-investigate.P
listenloadingplaying

Did Ron study words?

dajoodlą́ą́’

pl-3DO-4dpl-drink.it.P

Dibéésh nee hólǫ́?

sheep-Q 2-with 4-exist.NI

dididiiljah

3DO-1dpl-start.fire.F

didiiljéé’

3DO-1dpl-start.fire.P

didííłhįh

3DO-2-melt.it.F

dizhdidoołjah

3DO-4-start.fire.F

Doo t’áá k’ad bá’ólta’í sélį́į’ da.

NEG just now teacher 1-be.SPN NEG
listenloadingplaying

I don’t want to become a teacher.

doochǫǫł --- dooleeł

doołbish

3DO-2dpl-boil.it.F

haa + Neuter V

how / what V. The ’h’-expressions formed with ’haa’ plus a neuter verb are used to pose questions about “physical characteristics, quantity, and degree”.

hadaniilchaad

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).I

hadaoołgizh

pl-3DO-2dpl-cut.it.out.P

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg

Haidą́ą́’ shich’ą́ą́h ’ííchííl na’nishkaadgo.

winter-past 1-protect 3-snow.P 3-1-herd.CI-GO

hanołchaad

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).I

hanííníłchaad

3DO-2-card.it.(as.in.wool).P

Hastiin Nééz doo ’asht’é’égóó nihibéégashii y doolnih.

Mr. Long extremely 1pl-cow 3-for 3-annoy.Prog

Háidíígíísh neidiyoołnih nínízin?

which.one-ÍGÍÍ-Q 3-3-buy.F 2-think.NI

Háíshą’ tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P
listenloadingplaying

Who made a boat?

K’ad niba’ sédáa dooleeł.

now 2-wait 1-sit.SPN FUT

KinŁánídi ’ííníshta’ ńt’éé’ ’áádóó t’áá ’ániidígo ’áadi náánísdzáá ńtéé’ ’ééhosisya’ lá.

Flagstaff-in 1-study.P past and.then just recently there-at 1-return.P past 1-get.hazy.P disc
listenloadingplaying

I was young I went to school in Flagstaff but I returned there recently to find that I’m so hazy about things that I barely recognize the place.

Kǫ’ ’ayóigo bee n’deezdíín ndi doo shiníłdoi da.

fire very 3-with 3-sheds.light.P but NEG 1-3-warm.SPN NEG
listenloadingplaying

The fire gives lots of light, but it doesn’t warm me.

Na’nishkaadgo nídíshchííyaagi hanáshyį́į́h ńt’éé’ ’iiłhaazh lá, t’ah nít’éé’ shilééchąą’í ch’ééshinísid.

1-herd.I-GO pinetree-under-at 1-rest.I past 1-slept.P DISC all.of.sudden 1-dog 1-woke.up.P

naohłé

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nichidí háadishą’ nííníłbą́ą́z

2-car where-at-Q 3-2-park.P

Nichidí háadi-sh nííníłbą́ą́z?

2-car where-at-Q 3-2-park.P
listenloadingplaying

Where did you park your car?

Nidlóóhísh doodaii’ doo daats’í nidlóoh da?

2-cold.I-Q or neg perhaps 2-cold.I neg
listenloadingplaying

Are you cold or not?

Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́ą dooleeł.

your aunt 3-house-to 2-run-and that-way baby 3-for 2-care.CI FUT

N bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í b bééhózin?

2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI

Níká ’adeeshwoł biniiyé níyá.

2-for 1-run.F 3-purpose.of 1-came.P

Ronshą’ saadísh neiiłkaah?

Ron-Q word-Q 3-3-investigate.I

What about Ron, is he investigating words? / Is Ron studying words (too)?

Shichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.

1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.P

Shicheii béeso bideená naalnish.

1-grandfather money 3-exchange.for 3-work.I

Shimá sání t’áá shídin ’ííyá.

listenloadingplaying

My grandmother went away without me.

shéłbéézh

3DO-1-boil.it.P

Sitsiitł’óól tsásk’eh bikáá’ dah yishłééh.

Navajo.hair.tie bed 3-on up 3-1-put.SFO.U

Tó dílchxoshí sits’ą́ą́’ wóódlą́ą́’ lágo.

soda 1-from 3-1-drink.O don’t
listenloadingplaying

I hope you don’t drink my soda.

Yadiizíní bitł’ááhdę́ę́’ bigháda’shéshiizh.

can 3-under-from 3-through-SUP-1-poke.P

yidiłhį́į́h

3DO-3-melt.it.I