Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ajóółháásh laanaa.

4-sleep.O wish

’Ak’éégo ’éí chizh niléí keehaidi ninahdahiigééh nt’éé’.

autumn-GO that wood over.there winter.camp-at pl-3-1-unload.P past

’Aná’ázt’i’ ńtłóo’go biniinaa béégashii t’óó yigháńdaakah.

fence 3-loose.P-GO 3-because.of cow just 3-through-pl-3-go.pl.P

’Atiin bąąhgóó béésh halne’é tsin bá ’adaaz’á.

road 3-along.side telephone pole 3-for 3Pl-stand.upright.SPN

’Atsį́’ísh ’éí doodaii’ łóó’ísh nínízin?

meat-Q or fish-Q 3-2-want.NI

...217;Azhą́ ts’aa’ nízhóní ndi ’áłts’íísí.

even.though basket 3-be.pretty.NI even.though 3-be.small.NI

’Ałk’idą́ą́’ tł’oh naadą́ą́’ dant’į́įhgo łį́į́’ doodaii’ béégashii da há hadahwiił’éés ńt’éé’.

long.ago grass corn 3-ripen.I-GO horse or cow etc. 4-for 3-stomp.I past

-ni

Béégashii yáázh ła’ shibee’í’diidłííd bik’i niní’ą́.

calf one 1-cattle.brand 3-on 3-1-put.NP

bik’ídeediz

3DO-1dpl-wrap.it.around.it.P

Bilagáana bizaad bił nantł’a.

English language 3-with 3-difficult.NI

Ch’éénísh’į́įgo náá’deeshtł’óół nissin.

out summer.GO 1-again.weave.F 1-desire

Ch’ééh jiyáán hooghangóó dah dii’ągo shee nikihoníłt.

watermelon home-toward up 3-1-move.SRO.P 1-with area-start-rain.P

Da’ chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?

Q car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI

Daango k’ééda’dilyééh nt’éé’ t’áádoo k’ééda’diilyáa da.

spring-GO 3-plant.R past NEG 3-3-plant.P NEG

dadiilyį́į́h

pl-3DO-1dpl-melt.it.I

dajiyą́

pl-3DO-4dpl-eat.it.I

dajííshóó’

pl-3DO-4dpl-brush/comb.it.P

Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.

sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.P

deigo

deiilbéézh

pl-3DO-1dpl-boil.it.I

Dibé dził binaashii nanishkaad.

sheep hill 3-across.from 3-1-herd.CI

didadołjeeh

pl-3DO-2dpl-start.fire.I

Díísh haa yit’éego ’atiin?

this-Q how 3-be.NI road

Doo deighánígóó łeeyi’ ’azhnígeed.

NEG far ground-inside 3-4-dig.P

dííníłhį́į́’

3DO-2-melt.it.P

Ha’át’éego lá ’íiyisíí ’atiinjį’ ’ańdeeshdááł lá?

how Q main road-up.to 1-back-on-go.sg.F DISC

Ha’át’éegosh náníldzid?

why-Q 2-fear.I

Ha’át’íísh nizhé’é yaa naaghá?

what-Q 2-father 3-about 3-do.CI

hadaoołgizh

pl-3DO-2dpl-cut.it.out.P

hah

hanii

Hoozdo hoolyéedi deesdoi sha’shin. ’Áyaańda (’áyąą) diné bi’éétsoh t’áá gééd ndaakai.

Phoenix areal-called-at hot possibly no.wonder person 3-coat without pl-3-go.pl.P

Kin Łánídiísh ’éí doodago Bee’eldííldahsinildi daats’í naniná?

Flagstaff-at-Q TOP or Albuquerque-at perhaps 2-go.around.CI

Mosi ałts’si ndi nidaaz.

cat small but 3-heavy.NI

Nimá yázhí bighanaad késhdę́ę́’į́">góó díílwoł dóó ’áájí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

your aunt 3-house-to 2-run-and that-way baby 3-for 2-care.CI FUT

Nisneez sélį́į’go shicheii nahałáhági ’át’éego nahashłáa doo nisin.

1-tall.NI 1-become.P-GO 1-grandfather 3-perform.ceremony.CI-similar.to 1-perform.ceremony.CI future 3-want.NI

nizhdooleeł

3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.F

néishjį́į́h

Iterative Mode: 1-become.black.R

Saad naashkaahgo baa naash.

word 3-1-research.CI-GO 3-to 1-go.Prog

T’áá ’ałkéé’ ’azee’ííł’íní bił yah ’adahaadzá.

just one-behind-another doctor 3-with 3-in 1Dist-4-go.I

T’ááłáhádi kin binída’shiilzhiizh dóó hooghangóó dah ńdiikai.

once-at house 3-into-Pl-1dpl-dance.P home-toward start start-1dpl-go.pl.P

T’ááłáhádi neeznádiin dóó ba’aan táá’

one hundred and 3-beyond three

Tóógóó łį́į́’ ’ałkéé’ deíkááh.

water-to horse RECIP-behind 3-walk.pl.Prog

yishtł’ó

3DO-1-weave.it.I

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi, háádish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

Yiską́ągoósh ’adeestsił nínízingo bee na’anishí hasht’enilééh?

tomorrow-Q 1-make.F 2-want.NI-GO tool 3-2-prepare.I

yiłbéézh

3DO-3-boil.it.I

Łééchąą’í ’ałch’į’ yiil’aad.

dog RECIP-toward 3-1du-sic.P

Łį́į́’ bá ni’níłjoolgo ’índa Kintahgóó diikah.

horse 3-for 2.feed.NCM.P only.then town-GO 3pl.go.F