Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’adah
’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah ’atah ’adishdiłgo ’i’íí’ą́.
yesterday 1-for 3-passing down 1-play.stick.dice.RI-GO evening’Akóyaa ’adah, t’áá baa ’áhólchįįh.
there-down down, just 3-to 2-aware.NI’Ałk’idą́ą́’ tł’oh naadą́ą́’ dant’į́įhgo łį́į́’ doodaii’ béégashii da há hada’ał’éés ńt’éé’.
long.ago grass corn 3-ripen.I-GO horse or cow etc. 4-for 3-stomp.I pastAdaadą́ą́, hééł sinil gone’ hastht’ehooshłaa.
Day.last belongings storage inside 3-1-clean.PBee’eldííldahsinil kintahdi shił ’oolwoł ńt’éé’ tsístł’ahazt’i’ léi’ góne’ shił ’o’oolwod.
Albuquerque town-at 1-with 3-run.Prog past deadend a areal-in 1-with 3-drive.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- transportation
- Progressive (Prog)find in Navajo Verb Modes
- yishwoł run alongfind in Navajo Verb Modes
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’oolwoł drivefind in Navajo Verb Modes
Bíla’ashdla’ii nishlį́.
3-hand-five-NOM 1-be.NICh’iyáán ’áshłaadóó tsííd bik’i hooziid.
food 3-1-cook.P-from embers 3-onto area-1-cover.Pch’ínígóó
Damóo yę́ędą́ą́’ Yootóógóó niséyá.
Sunday past Santa.Fe-to 1-go.Pdeigo
deiilyį́į́’
pl-3DO-1dpl-melt.it.(snow).PDibé dził binániidi da’ałchozh.
sheep mountain 3-slope-at Pl-3-graze.CIDibé yázhí ła’ yóó’ ’ííyáá ńt’ę́ę́’ tsiyi’di bik’íníyá.
lamb one away 3-go.P past forest-at 3-find.it.Pdidííłhįh
3DO-2-melt.it.FDlǫ́ǫ́’ ’a’ą́ą́dę́ę́’ hanoolne’ dóó naneesne’.
prairie.dog hole-from stick.head.up.out.P and 3-look.around.PDoo ’ííłta’go biniinaa t’áá ’ałtsojį’ t’áá shídin hazlį́į́’.
neg 1-go.to.school.P-GO 3-because every-up.to just 1-without 1-become.Pdíníłkaad
3DO-2-start.to.herd.them.(animals).IGohwééh ła’ shaa níkaah.
coffee some 1-to 2-give.OC.Iha’át’ééjí
ha’át’íí
Haa níníłnééz?
what 2-tall.relatively.NIhadajishgizh
pl-3DO-4dpl-cut.it.out.Phadaoołgizh
pl-3DO-2dpl-cut.it.out.Phanoołchaad
3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).PHáísh ’átsą́ą́’ jóyą́ą́’ laanaa nízin?
Who ribs 4-eat.O hope 3-3-want.CIHooghan binááshwoł ńt’éé shimá sání shich’ahóóshkeed.
hogan 3-encircling-1-run.Prog past 1-grandmother 1-3-scold.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Progressive (Prog)find in Navajo Verb Modes
- binááshwoł run aroundfind in Navajo Verb Modes
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- hoshishkeeh scoldfind in Navajo Verb Modes
- -ch’a scoldfind in Navajo Postposition Lexicon
Jáan, nanilnishísh?
John 2-work.I-QKwe’éshą’ haa nízah nináhálzhishgo nináháltį́į́h?
here-Q how 3-long.N-up.to time.move.R-GO rain.Rna’ńle’dii
Naakidi ’oolkiłgo ’áko ’índa ’áajigo dah diiyá.
two.at time-GO after.that. towards.GO start 1.go.INáás heesháałgo chidí bine’ ’ííyá.
forward 1-step.Prog-GO car 3-behind 1-go.PNichidísh háadi nííníłbą́ą́z?
2-car-Q where-at 3-2-park.Pnidasoołkáá’
pl-3DO-2dpl-investigate.it.PShá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’.
sun proportionate 1-swim.CIShicheii haastihgo łáháda ninálnish.
1-grandfather 3-become.old.P-GO seldom 3-work.RShilééchąą’í yázhí táa’go tsásk’eh yiyaa ’ahííjéé’.
1-dog small three-comp bed 3-under 3-lie.pl.NPShiyáázh nízaadi naalnishgo bídin sélį́į́’.
1-son far-at 3-work-GO 3-lack 1-be.SPNShoo sitsóí, da’ Na’nízhoozhigóó nił ’adeeswod?
hey 1-grandson Q Gallup-to 2-with 2-go.FSitsóóké da’ółta’go t’óó bik’iisdził.
1-grandchildren pl-school-GO just 3-1-support.ProgTsé’áándę́ę́’ dóó tsédáajį’ ninish’na’.
cave-from and cliff-to 1-crawl.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dę́ę́’ from a general location or point in space or time, also out of, off offind in Navajo Postposition Lexicon
- dóó and, and thenfind in Navajo Conjunction Lexicon
- -jį́’ up to, as far asfind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ninish’nééh crawl to a pointfind in Navajo Verb Modes