Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Amásání léi’ dibé yázhí yootééł.

grandmother INDEF sheep little 3-3-carry.AnO.Prog

’Ałk’idą́ą́’ ch’iyáán ’ ádayiilaa léi’ ła’ ’ánáádeiilyaa.

long.ago food pl-3-3-make.P Indef. some again-pl-3-1dpl-make.P

’Ałk’idą́ą́’ Diné bikéyah bikáa’gi łį́į́’ bichąą bíighahgo tł’oh deíl’áá ńt’éé’ jiní.

long.ago Navajo.land 3-upon-at horse 3-belly sufficient-GO Pl-3-extend.out.of.sight.SNP hearsay

-ch’ą́ą́h

-doondó’ --- da, doo ndi ---da, doondó’ ndi --- da

-ídin

-ne’

Asdzání ní’jookąąhgo kintahdi nijighá.

woman-NOM Rep-3a-beg.I-GOtown-at about-3a-walk.I

Bááh łikanígíí ła’ nisin háálá ayóo łikan.

bread 3-be.sweet.NI.NOM some 3-1-want.NI because very 3-be.sweet.NI

Bibee’eldǫǫh haiyííłhan’ii’ ’bįįh yił ’adeesdǫǫh.

gun 3-jerk.out.P-and deer 3-shot.P

Ch’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.

watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.R

Chidí naa’na’í ’ayóo bídin nishłį́.

tractor really 3-without 1-be.NI

dajishóóh

pl-3DO-4dpl-brush/comb.it.I

dajitł’ó

pl-3DO-4dpl-weave.it.I

Deenásts’aa’ sh naaldloosh ńt’éé’ shimá siiłtsą́, yiniinaa násineestsxas.

ram 1-with 3-trot.CI past 1-mother 1-3-see.P 3-because 1-3-whip.P

deidoołbish

pl-3DO-3dpl-boil.it.F

Díí hastiin tł’ééjí hataałgo bee béého’doolzįįd.

Doo ńdeeshdááł da, háálá kwii doo shił yá’áhoot’éeh da.

NEG 1-return.F NEG because here NEG 1-with 3-good.NI NEG

Doo t’áá k’ad chidí na’ní’ą́ą da.

NEG just now vehicle 2-3-1-lend.P NEG

Ha’át’éegosh náníldzid?

why-Q 2-fear.I

Ha’át’íísh nizhé’é nahideeshnih nízin.

what-Q 2-father 3-1-buy.F 3-want.NI

haa níłtsááz

’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

hadadiiltééł

pl-3DO-1dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadaołgéésh

pl-3DO-2dpl-cut.it.out.I

hadínóołchał

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).F

hanii

Háádę́ę́’shą’ tó ndahohheeh?

where-from-Q water pl-3-2-haul.LPB.I

Háí lá tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who Q boat 3-3-make.P

Háísh tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

Hooghan bikáá’ dah si’áánígíí biyah danii’áago ’ádíílį́į́ł ’áko hooghan doo ałhiinídoołdas da.

hogan 3-on up 3-sit.SPN-ÍGÍÍ 3-under pl-3-extend.NP-GO 3-2-make.F so hogan NEG RECIP-3-collapse.F NEG

háínígeed

3DO-2-dig.it.out.P

Jáanísh naalnish?

John-Q 3-work.I

jidiłhį́į́h

3DO-4-melt.it.I

jishbéézh

3DO-4-boil.it.P

le’ ’át’éégóó

Mary ha’át’íí nayiisnii’?

Mary what 3-3-buy.P

Na’ahóóhaii Ya’iishjááshtsoh bini góne’ nída’adleeh.

July 3-in 3-into rodeo 3-Pl-SUP-be.R

neiilyé

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Ni daats’í nił bééhózin ’éí doodaii’ nicheii daats’í bił bééhózin?

2 perhaps 2-with 3-know.CI TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI

nideiilyé

pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Shidibé ’ąą’ dinót’į́į́ł laanaa ch’ééh nisin.

1-sheep expanse 3-increase.O wish in.vain 1-want.CI

Shileechąą’í halǫ́ǫ́ ńt’éé’ są biis.

1-dog have past old.age 3-die.of.P

Shizhé’é ’azee’ál’į́į́ góne’ b yah ’i’ííbą́ą́z.

1-father hospital into 3-with in 3-push.wheel.P

Shí t’óó ’ááłk’iis yisháałgo shizhé’é tsékooh gódeg ha’asbą́ą́z.

1 merely SUP-alongside 1-go.Prog-GO 1-father canyon areal-up up-3-drive.P

Shínaaí shikétł’á ’iiyilgo łį́į́’ bikáá’ hasis’na’.

1-older.brother 1-foot-bottom 3-3-boost.P-GO horse 3-top up-1-crawl.P

Shínaaí shíká ’adoolwoł nisin ńt’éé’ ’áłt’ąą t’áadoo níyáa da.

1-older.brother 1-for 3-run.F 1-want.NI but after.all NEG 3-come.sg.P NEG

T’iis Ts’ózídi shicheii bidááh níyá.

Crownpoint.at 1-grandfather 3-meet 1-walk.P

Tsinaabąąs bikáádę́ę́’ ’adaashááh nt’éé shitł’aakał ’íízǫ́ǫ́z.

wagon 3-from downward-1-go.I past 1-skirt 3o-1-tear.P

Yadiizíníshą’ haa néelt’e’go nínízin?

can-Q how 3.many.N-GO 2-want.NI

yiilzhóóh

3DO-1dpl-brush/comb.it.I