Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ ch’ééh niba’ hasht’e’ ’ádííníszin.

morning-Past in.vain 2-wait ready REFL-1-keep.CI

’Ałk’idą́ą́’ tóniteel bąąhgóó tádííyáhę́ę bénááshnii’.

long.ago ocean 3-beside-along around-1-past 3-1-remember.P

’Áádę́ę́’ nánísdzáago łį́į́’ bá nida’deeshjoł.

from.there 1-return.P-GO horse 3-for pl-1-set.out.NCM.F

-ch’ijí

-chą́’

-dóó

-tis

Adaadą́ą́, hééł sinil gone’ hastht’ehooshłaa.

Day.last belongings storage inside 3-1-clean.P

Béégashii yáázh bichá ninish’aah.

calf 3-bunch 3-1-put.I.SRO

Ch’aa dé ńt’éé shichídí bikee’ dilkǫǫh.

travel 1-go past 1-vehicle 3-tires worn.

Ch’ah ’éí doodaii’ nák’ee sinilí łizhinígíí daats’í nee hólǫ́’?

hat or sunglasses perhaps 2-with 4-exist.NI

Chidí bąąh dah sitání bąąh dah shishtįįh ńt’éé’ adaagizí doo ’éí da lá.

car license plate 3-1-put. I SSO past Sup-with screw neg that neg Disc.

Chidí bits’ą́ą́’ niiltłago t’óó yíyooyił.

car 3-from 3-stop.P-GO just 3-3-push.Prog

Chidí naat’a’íísh hooghan yikáá’góó ch’ét’a’ doodaii’ dził bąąhgóósh ch’ét’a’?

airplane-Q hogan 3-over-along 3-fly.P or mountain 3-side-along-Q 3-fly.P

Chidí tááségis yę́ę ninááhodoołtį́į́ł daaní.

car 3-1-wash.P past-Q 3-again.rain.F pl-3-say.NI

Chidí łizhinígíí doodago łigaaígíí daats’í nahideeshnih?

car black-nom or white-nom perhaps 3-2-buy.F

dajiyą́

pl-3DO-4dpl-eat.it.I

dajííshóó’

pl-3DO-4dpl-brush/comb.it.P

deidíníłkaad

pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).I

didoołhįh

3DO-2dpl-melt.it.F

Dii éé’ shił nizhónígo nahideeshniih nisin nt’éé’ ’áko ndi ayóo ilį́į́ lá.

this clothing 1-with 3-like-GO 3-1-buy.F 1-think.Cl Past even then very 3-expensive Disc

doo ’ashohodoobéézhgóó

Doo hanii kintahgóó díníyáa da nisin.

NEG contrary town-toward 2-start.go.P NEG 1-think.CI

Doo łá’í ndi naash’áa da.

NEG one but 3-1-hold.SRO.CI NEG

Ha’a’aahjíísh ’éí doodago ’e’e’aahjíísh nighan?

east-from-Q 2-home TOP or west-from-Q 2-home

Ha’át’éegoshą’ ’ayóo náníldzid?

why-Q very 2-fear.I

ha’át’éégóó

ha’át’íí

Ha’át’íí neidiyoołnih nínízin?

who 3-3-buy.F 2-think.NI

hadaniilchaad

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).I

hadiiltééł

3DO-1dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

haiigeed

3DO-1dpl-dig.it.out.P

haiilgéésh

3DO-1dpl-cut.it.out.I

Hatáálgóó déyáago shikélchí t’óó tsxį́į́łgo bił ’ada’shéshiizhgo ńdaséłkad.

ceremony-1-go-Fut-GO 1-moccasin merelyhurry.GO 3-with 3-1-pierce-GO 3-1-sew-P

jidíníłkaad

3DO-4-start.to.herd.them.(animals).I

jiłbéézh

3DO-4-boil.it.I

K’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół doo yę́ę ła’ damóo yę́ędą́ą́’ t’áadoo ’asétł’ǫ́ǫ da.

now half-toward 1-weave.Prog future past one Sunday when.past NEG 1-weave.P NEG

K’ad niba’ sédáa dooleeł.

now 2-wait 1-sit.SPN FUT

k’adę́ę lágo

Na’ná’á biyaa góne’ dóó báhátis ’adiłt’oh.

bridge 3-under below and 3-across 3-3-shoot.P

Na’nízhoozhígóó deeyá, ya’?

Gallup-toward 2-go.sg.F Q

Naalyéhé bá hooghandi t’ah doo dá’deelkaałdą́ą́’ nisingo na’ńle’dii tsį́į́ł shiisxį́ (siisxį́).

trading.post-at just NEG 3-PASS-close.I-past 1-think.N-GO dismay speed 1-3-kill.P

nisiilyá

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Shééhonísinísh?

1-2-know.NI-Q

Shibéézh bik’í’óshch’iid le’ ’éé’ bitahgi yóó’ ’eelts’id.

1-knife 1-find.it.O clothes 3-among 3-move.P

Shidibé ’ąą’ dinót’į́į́ł laanaa ch’ééh nisin.

1-sheep expanse 3-increase.O wish in.vain 1-want.CI

Tooh ńłínígíí ha’naa shił ’adeeshdloozh ńt’éé’ łį́į́’ shił deezgo’

water river areal-across 1-with 3-move.P past horse 1-with 3-fall.P

yiishgish

3DO-1-make.one.cut.in.it.I

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi háadish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

Yooch’ííd wolyéii doo bił bééhózin da.

lie 3-be.called.NI NEG 3-with 3-about.be.known.CI NEG