Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ ch’ééh niba’ hasht’e’ ’ádííníszin.

morning-Past in.vain 2-wait ready REFL-1-keep.CI

’Azhą́ ts’aa’ nízhóní ndi ’áłts’íísí.

even.though basket 3-be.pretty.NI even.though 3-be.small.NI

’Ałk’idą́ą́’ Diné bikéyah bikáa’gi łį́į́’ bichąą bíighahgo tł’oh deíl’áá ńt’éé’ jiní.

long.ago Navajo.land 3-upon-at horse 3-belly sufficient-GO Pl-3-extend.out.of.sight.SNP hearsay

’Ákǫ́ǫ́ shił díí’ash.

there 1-with 2sg-go.du.F

’Áshįįh Bii’ Tóodi níyáago dził bąąh hanáádeesh’nah.

Salt.Lake.City-at 1-go.P-GO mountain 3-on again-1-climb.R

-’oh

-ee

-t’ah

Ch’į́į́góó ch’ééh tádííyá.

fail in.vain 1-go.P

Chahash’ohjí ch’ínááhoníshóó’.

brush arbor-JÍ out-again-area-sweep.R

Da’ Cubadę́ę́’ tsinaa’eeł nił ní’éél?

Q Cuba-from boat 2-with 3-float.P

Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.

sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.P

dashiilbéézh

pl-3DO-1dpl-boil.it.P

deididínóołkał

pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).F

Dibé doo deeghánígóó ’ałkéé’ ’adíítąądgo hooghanjį’ náákah.

sheep neg long.distance-neg-GO following.behind 3-in.a.line.NP-GO home-up.to return.go.I

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

Díidí háísh bichidí?

this who-Q 3-car

Díí tsin ’ał’oh neel’ą́.

this stick RECIP-less.than 3-reach.NP

Díí tł’óół tsin bik’ídísdis.

this rope stick 3-on-3-1-wrap.I

Doondó’ ’ółta’ da.

NEG 3-go.school.NI NEG

dooshą’ léi’ --- lá

Dził bit’áahgi bįįh haalzheeh.

mountain 3-close.to-at deer 3-3-hunting.CI

Dził bit’ááhgi bįįh halzheeh.

Mountain 3-close.to-at deer 3-3-hunting.CI

Gohwééh nayiisnii’diísh b bééhózin?

coffee 3-3-buy.P-at-Q 3-with 3-know.NI

Ha’át’íísh Mary nayiisnii’?

What-Q Mary 3-to.buy.I

Ha’át’íísh nizhé’é yaa naaghá?

what-Q 2-father 3-about 3-do.CI

haa níldííl

’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Hahgosh Daniel hidilníísh?

when-GO-Q Daniel 3-start.work

Hatáálgóó déyáago shikélchí t’óó tsxį́į́łgo bił ’ada’shéshiizhgo ńdaséłkad.

ceremony-1-go-Fut-GO 1-moccasin merelyhurry.GO 3-with 3-1-pierce-GO 3-1-sew-P

Hádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?

when-past-Q Mary school-from 3-return.P

Jáan, nanilnishísh?

John 2-work.I-Q

jííyą́ą́’

3DO-4-eat.it.P

Kin bighą́ą́’dę́ę́’ hadah ’adzííłhaal ndi t’áadoo ’ádadénih da.

house 3-to-from down 1-tumble.P but NEG RFLX-1-hurt.P NEG

Kin Łánídiísh ’éí doodago Bee’eldííldahsinildi daats’í naniná?

Flagstaff-at-Q TOP or Albuquerque-at perhaps 2-go.around.CI

Mósí yázhí chizhtah yiyah yilwod.

kitten woodpile.among 3-under 3-run.P

Na’ahóóhaii Ya’iishjááshtsoh bini góne’ nída’adleeh.

July 3-in 3-into rodeo 3-Pl-SUP-be.R

Nádí daats’í ’éí doodaii’ nideezhí daats’í bááh ’íidoolííł?

older.sister perhaps or younger.sister perhaps bread 3-make.F

nisiilyá

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

N bééhózinísh ’éí doodaii’ nicheii daats’í b bééhózin?

2-with 3-know.CI-Q TOP or 2-grandfather perhaps 3-with 3-know.CI

Shitsili tsin ła’ nieidiitą́ii’ łeechą́ą́’ii’ łéi néídiiłhaal.

1-little.brother stick 3-3-pick.up.P-and dog INDEF 3-3-hit.P

Shíká ’anánílwo’ doodago’ t’áadoo shaa nánít’į́ní!

1-after indef-help.R or just-neg 1-about 1-2-bother.NI-neg

T’áá hooshch’į’ déshnish.

suddenly 1-start.work.P

T’ááłáhádi neeznádiin dóó ba’aan táá’

one hundred and 3-beyond three

Táá’ daats’í shinááhaigo Hwéeldi hoolyéégóó sh dah ’adiiná níigo halne’ łeh shicheii.

three maybe 1-year.P-GO Fort.Sumner areal-be.called-toward 1-with start.off 3-migrate.P 3-say.NI-GO

Yéego ’ííníłta’, shi’awéé’, ’áko nizhónígo ni’dííłtah.

really 2-study.NI 1-baby so well 2-graduate.F

yididoołhįh

3DO-3-melt.it.F

yishdlą́ą́’

3DO-1-drink.it.P

Yiską́ągo naaltsoos naa deesh’ááł.

tomorrow book 2-for 1-move.SRO.F

Yiłką́ą́dą́ą́’ n’diish’na áádóó ’olta’goo dah diiyá. (YM 1987:764)

Dawn.last 1-got.up and school.GOO off.to 1-walk.P

Ła’ nídeezid yę́ędą́ą́’ ’áajigo niséyá.

one month past that-way-GO 1.go.P