Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah ’atah ’adishdiłgo ’i’íí’ą́.

yesterday 1-for 3-passing down 1-play.stick.dice.RI-GO evening

’Ahwééh yishdlį́į́h ’áádóó naanishgóó yishááh.

coffee 3-1-drink.U and.then work-toward 3-1-go.U

’Asdzą́ą́ ’éí ’ashkii ha’át’íí yeiní’ą́?

woman TOP boy what 3-to-3-3-move.SRO.P

’At’éédísh yiniłtsą́?

girl-Q 3-2-see.P

’Awéé’ bimá bit’ah sitį́.

baby 3-mother 3-undercover 3-lying.SPN

Ííshją́ą́ shį́į́ díí ’atoo’ béésh bii’ kǫ’í bikáá’ dah séką́.

certainly perhaps this stew stove 3-on up 3-1-put.OC.P

-aa

-dóó

-kéé’

-ne’

Bikáá’ dah ’asdáhí bikáa’gi doodaai’ ni’góó daats’í nishdaah?

chair 3-top-at or floor-on perhaps 1-sit.NI

Ch’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.

watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.R

Ch’iyáán bá hooghandi béeso bideená naashnish.

food.store-at money 3-in-exchange.for 1-work.CI

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.

formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Na’nízhoozhídi kééhasht’į́ ńt’éé’.

formerly Gallup-at 1-live.I past

Damóo yę́ędą́ą́’ Yootóógóó niséyá.

Sunday past Santa.Fe-to 1-go.P

didadidoołjah

pl-3DO-2dpl-start.fire.F

dideididoołjah

pl-3DO-3dpl-start.fire.F

dizhdííłjéé’

3DO-4-start.fire.P

Díí dziłígíí shádi’ááh bich’ijígo ’ałkéé’ ’adíítąąd.

this mountain-Comp southward 3-toward-GO one-behind-another 3Pl-scatter.NP

Doo t’áá k’ad bá’ólta’í sélį́į’ da.

NEG just now teacher 1-be.SPN NEG

Doozhǫǫgo da’ííłta’ígíí t’éiyá yá’át’éehgo naanish bá dahólǫ́.

satisfactory pl-3-study.P-NOM only 3-good.N-GO work 3-for pl-3-exist.NI

doołbish

3DO-2dpl-boil.it.F

dóó

CONJ

Dził bit’ááhgi bįįh halzheeh.

mountain 3-close.to-at deer 3-3-hunting.CI

Dziłghą́’ą́ bizaad diists’a’ laanaa.

White.Mountain.Apache 3-language 1-understand.NI wish

Dziłgóó ’o’ooldee’ yę́ę ná’ooldah.

mountain-to 3-go.pl.P past 3-return.pl.I

Díidí háísh bichidí?

this who-Q 3-car

hadínéeshchał

3DO-1-card.it.(as.in.wool).F

hanishchaad

3DO-1-card.it.(as.in.wool).I

haoołgizh

3DO-2dpl-cut.it.out.P

Hastiin dóó ’at’ééd lá ha’át’íí ’áyiilaa?

man and girl Q what 3-3-make.P

háádę́ę́’

Háí dahoneesná, Kinłánídę́ę́’ ’Óola yee ’ádadójíhígíí doodago Gah Bikee’ Taah Yí’áhídę́ę́’ Hado yee ’ádadójíhígíí daats’í?

who pl-3-win.P Denver-from nugget 3-with RFLX-pl-4-call.NI-nom or Florida-from heat 3-with RFLX-pl-4-call.NI-nom perhaps

Hodíina’go bááh dootł’izhí deeshį́į́ł dóó ’ahwéé b ła’ deeshdlį́į́ł.

after.a.while-GO bread blue 3-1-eat.F and coffee 3-with some 3-1-drink.F

hááłgizh

3DO-1-cut.it.out.P

Kwe’éshą’ haa nízah nináhálzhishgo nináháltį́į́h?

here-Q how 3-long.N-up.to time.move.R-GO rain.R

Na’ná’á biyaa góne’ dóó báhátis ’adiłt’oh.

bridge 3-under below and 3-across 3-3-shoot.P

Na’nízhoozhígóósh díníyá?

Gallup-to-Q 2-go.SP

Naalyéhé hooghandi tł’oh hániikai ńt’éé’ ’áníídí yee’ ’ásdįįd lágo ’áadi niikai.

trading.post-at hay 1dpl-go.pl.P past recently very 3-disappear.P DISC-GO there 1dpl-go.pl.P

Naashnéego jooł báátis yímááz.

1-play-go.CI ball over 3-roll.P

nidadoohłeeł

pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.F

nidasiilkáá’

pl-3DO-1dpl-investigate.it.P

Nihimásání ha’át’íí lá yinízin?

1dpl-grandmother what LÁ 3-3-want.NI

Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.

1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.Prog

Shilééchąą’í sitsijį’ yilwoł.

1-dog 1-ahead-to 3-run.I

Shilééchąą’í yázhí táa’go tsásk’eh yiyaa ’ahííjéé’.

1-dog small three-comp bed 3-under 3-lie.pl.NP

Tsé ’ayóí ’áníłtso léi’ tsékooh góyaa hadah ch’ééłmááz.

rock remarkably large INDEF canyon areal-down areal-edge out-3-1-roll.P

Tsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P

Łééchąą’í kin bitł’ááh góyaa ’ałhosh.

dog house 3-under down 3-sleep.NI