Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Aadę́ę́’ hoołtį́į́ł.
there-from 3s-rain.Prog’Ach’íí’ ła’ deeshį́į́ł.
rolled.intestine some 1-eat.F’Ałk’idą́ą́’ ’ayóo nahałtin ńt’éé’.
long.ago very areal-rain.I past’át’ah ’índa
-ił
Béeso bá hooghandi béeso ch’ééh ’adííníshkeed.
money 3-for house-at money in.vain 1-ask.Ibik’ídadeediz
pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.Pbik’ídazhdidis
pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.ICh’óóshdą́ą́dą́ą́’ shichidí naaki. K’ad ’éí t’ááłá’i.́
formerly 1-car two now it oneDa’ chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?
Q car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NIdadoołbish
pl-3DO-2dpl-boil.it.FDaniel hahgosh hidilníísh?
Daniel when-Q 3-start.work.Ideiilzhóóh
pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.IDibé bighan báátis dah yiishte’.
Sheep corral 3-over up 1-climb.PDíí chidí ’ayóo dilwo’ ha’ní ’áko ndi doo baa jííníshłíi da.
this car very 3-fast 3-say.P CONJ NEG 3-about 4-1-rely.P NEGDíkwíísh ninááhai?
how.many-Q 2-winter.NIDoo t’áá k’ad ’ííłta’ da.
NEG just now 1-go.school.P NEGha’át’ééjí
ha’át’íí biniyé/ biniinaa
Ha’át’íí lá neidiyoołnih lá?
what DISC 3-3-buy.F DISChadasoogeed
pl-3DO-2dpl-dig.it.out.Phadeiniłchaad
pl-3DO-3dpl-card.it.(as.in.wool).Ihaiigeed
3DO-1dpl-dig.it.out.PHastiin dóó ’at’ééd ha’át’íí lá ’áyiilaa?
man and girl what Q 3-3-make.PHáágóó lá Bíl doogááł nízin Jáan?
where-toward Q Bill 3-go.sg.F 3-want.CI JohnHágoónee’, t’áá ’ákódí shahane’.
well that’s.all 1-storyHoozdo hoolyéedi deesdoi sha’shin. ’Áyaańda (’áyąą) diné bi’éétsoh t’áá gééd ndaakai.
Phoenix areal-called-at hot possibly no.wonder person 3-coat without pl-3-go.pl.PHoozdodę́ę́’ Łééchąąłgaii bee nááshdááłgo Kinłánídi da’jiyání góne’ sédáago shiyaa haalwod lá.
Phoenix-from greyhound.bus 3-with 1-return.Prog-GO Flagstaff-at cafe into 1-sit.SPN-GO 1-under 3-run.P DISC
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dę́ę́’ from a general location or point in space or time, also out of, off offind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -ee by means offind in Navajo Postposition Lexicon
- instrumental
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- -yaa under, beneath, downfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
Kwe’éshą’ haa nízah nináhálzhishgo nináháltį́į́h?
here-Q how 3-long.N-up.to time.move.R-GO rain.RNaalyéhé bá hooghandi t’ah doo dá’deelkaałdą́ą́’ nisingo na’ńle’dii tsį́į́ł shiisxį́ (siisxį́).
trading.post-at just NEG 3-PASS-close.I-past 1-think.N-GO dismay speed 1-3-kill.PNaalyéhé bá hooghandi tł’oh hániikai ńt’éé’ ’áníídí yee’ ’ásdįįd lágo ’áadi niikai.
trading.post-at hay 1dpl-go.pl.P past recently very 3-disappear.P DISC-GO there 1dpl-go.pl.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -á for, for the benefit offind in Navajo Postposition Lexicon
- benefactive
- -di atfind in Navajo Postposition Lexicon
- location
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- time
- ’ániidígo recently, not long agofind in Navajo Adverb Lexicon
- time
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
Naashnéego jooł báátis yímááz.
1-play-go.CI ball over 3-roll.Pndi --- doo
nisoolá
3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.PNíká ’adeeshwoł biniiyé níyá.
2-for 1-run.F 3-purpose.of 1-came.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ká after, forfind in Navajo Postposition Lexicon
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- yishwoł run alongfind in Navajo Verb Modes
- -niiyé for the purpose of, tofind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- nishááh come, arrivefind in Navajo Verb Modes