Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

ʼAshiiké chahashʼoh ʼádeidoolííł, ʼatsʼos bee ʼazhish biniiyé.

boy-pl shade-house 3-3-pl-build.F feather 3-means-of dance 3-reason

’Adeesdíilgo dibé sits’ą́ą́’ dah diijéé’.

3-thunder.P-GO sheep 1-away-from start-3-run.Pl.P

’Adeesdíilgo dibé sits’ą́ą́’ dah diijéé’.

3-thunder.P-GO sheep 1-away.from start-3-run.Pl.P

’Áłtsé nééł’į́į́’ ’áko ’índa ’ííyą́ą́’.

first 1-look.P after.that 1.eat.P

-ch’a

bik’ídadiidis

pl-3DO-1dpl-wrap.it.around.it.I

bik’ídidíídis

3DO-2-wrap.it.around.it.F

bik’ídídis

3DO-2-wrap.it.around.it.I

bik’ídísdis

3DO-1-wrap.it.around.it.I

Chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?

car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI

Dah díníilghaazh ’áshįįh bik’ídíínił.

fry.bread salt 3-on-3-2-sprinkle.PlO.F

Damóo yę́ędą́ą́’ dziłghą́ą́’dę́ę́’ shádí dóó ba’áłchíní bił ’adaashkai.

sunday past-time mountain top.of-from 1-elder.sister and 3-children 3-with downward-1-go.Pl.P

dazhdooyį́į́ł

pl-3DO-4dpl-eat.it.F

Dibé yah ánáádanołkaad!

sheep inside semelit-pl-2pl-gather.I

Dibé yázhi bimá doo boosáni da, biʼnootsaał.

sheep little 3-mother NEG 3-love.I NEG 3-starve.O
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Dichin nínízin ya’?

hungry 2-want.NI Q

didiilyįh

3DO-1dpl-melt.it.F

Díidí háísh bichidí?

this who-Q 3-car

Díí jį́ ’áłchíní nááda’ołta’.

this day children again-pl-3-study.R

Gohwééh t’áá bizhání ’éí doodaii’ ’abe’ bgo daats’í nínízin?

coffee only TOP or milk 3-with-GO perhaps 3-2-want.NI

ha’át’éejį’

haa nízah

’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Haaʼísh niʼnis´bąąs?

where-Q 3-1-park.F

hazhdééłbįįd

3DO-4-fill.something.up.with.it.P

hazhóó’ógo

háá-P.ENCLITIC

Hádą́ą́’sh Dibé Nitsaadę́ę́’ néínídzá?

when-past-Q Colorado 3-return.P

Hádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?

when-past-Q Mary school-from 3-return.P

Háísh b nanilnish?

who-Q 3-with 2-work.I

jidoołbish

3DO-4-boil.it.F

Joe dóó Louise dóó Kii dahataał.

Joe and Louise and Kii pl-3-sing.CI

Kin Łánídiísh ’éí doodago Bee’eldííldahsinildi daats’í naniná?

Flagstaff-at-Q TOP or Albuquerque-at perhaps 2-go.around.CI

Naʼahóóhai nitsaaígóó dóola dííyééł.

rodeo 3-big-to bull 2-haul.F

Nichxǫ’ báhádzid.

stop 3-P-be.dangerous

Nidlóóhísh doodaii’ dooísh nidlóoh da?

2-cold.X-Q or NEG-Q 2-cold.X-Q NEG

niłhį́į́h

3DO-2-melt.it.(snow).I

Nídeezidgo ’índa hoł ní’deeswod.

month-GO only.then 4-with 2-drive.back.F

Sha’áłchíní béeso ’ashladiin baa nínil ńt’éé’ t’ááła’ajį́ ’ałtso yibadooskai.

1-children money 50 3-for 2-put.PlO.P past at-once all 3-3-exhaust.P

Shichidí t’ahdii yá’át’ééh, ’át’ah ’índa ła’ ninááhideeshnih.

1-car still 3-good.N later one again-3-1-buy.F

Shighanídóó ’e’e’aah bich’ijígo shádí bighan.

1-home-from west 3-in.the.direction.of older.sister 3-dwell.N

Shimá bighangóó shíni’ ńt’éé’ ch’ééh déago shhoogéé’.

1-mother 3-home-to 1-desire.to.go past in.vain 1-go.P-GO 1-with ho-become.lazy.X

Shí hanii t’éiyá Naasht’ézhí bizaad sh bééhózin.

I contrary only English 3-language 1-with 3-know.P

T’áá ká ’ooshháásh lágo.

neg 1-go.to.sleep.O LÁGO

T’áá ká k’éé’óshchxǫǫh

Neg 1-erase.O

T’áá ká k’éé’yółchxǫǫh

Neg 3-erase.O

Tooh ńlínígíí ha’naa shił ’adeezbą́ą́z ńt’éé’ tsinaabąąs nihits’ą́ą́’ k’é’éłtǫ’.

water river areal-across 1-with 3-drive.P past wagon 2dpl-away 3-break.P

Tó lą’ígo nidlą́ ’áko bee nitah yá’áh’hoot’ééh dooleeł.

water many 3-2-drink.DI so 3-with 2-among pl-3-good.NI future

Tóógóó łį́į́’ ’ałkéé’ deíkááh.

water-to horse RECIP-behind 3-walk.pl.Prog

yiishjį́į́ł

Progressive Mode: 1-become.black.Prog

Yiską́ągo łį́į́’ ’ahaniniilkaad dooleeł.

tomorrow-GO horse 1dpl-round.up.P FUT
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying