Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ałk’idą́ą́’ ch’iyáán ’ ádayiilaa léi’ ła’ ’ánáádeiilyaa.

long.ago food pl-3-3-make.P Indef. some again-pl-3-1dpl-make.P

’Ałk’idą́ą́’ Diné bikéyah bikáa’gi łį́į́’ bichąą bíighahgo tł’oh deíl’áá ńt’éé’ jiní.

long.ago Navajo.land 3-upon-at horse 3-belly sufficient-GO Pl-3-extend.out.of.sight.SNP hearsay

’Ákǫ́ǫ́ shił díí’ash.

there 1-with 2sg-go.du.F

’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.

certainly girl little house-from out-3-walk.F

-ę́ę+-dą́ą́’ (yę́ędą́ą́’)

-jí

Bikáá’ dah ’asdáhí bikáa’gi doodaai’ ni’góó daats’í nishdaah?

chair 3-top-at or floor-on perhaps 1-sit.NI

Ch’iyáán bá hooghandi béeso bideená naashnish.

food.store-at money 3-in-exchange.for 1-work.CI

Ch’ééh jiyáán hooghangóó dah dii’ągo shee nikihoníłt.

watermelon home-toward up 3-1-move.SRO.P 1-with area-start-rain.P

Da’diidį́į́ł.

pl-1dpl-eat-pl.F

daats’í

dadidíníilkał

pl-3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).F

dadizhdínóołkał

pl-3DO-4dpl-start.to.herd.them.(animals).F

dazhdííłhį́į́’

pl-3DO-4dpl-melt.it.P

Dá’ák’ehdi t’ah ńt’éé’ t’óó ’ayóigo nahachagii bizhiin yijiłgo yiiłtsą́.

field-at still past many grasshoppers swarm 4-move.along.Prog-GO 3-1-see.P

Deenásts’aa’ sh naaldloosh ńt’éé’ shimá siiłtsą́, yiniinaa násineestsxas.

ram 1-with 3-trot.CI past 1-mother 1-3-see.P 3-because 1-3-whip.P

Dibé tóógóó dínóshkaad.

sheep water-toward 3-1-start.herd.O

Dibé tóógóó neeshkał.

sheep water-toward 3-1-herd.Prog

didiiljeeh

3DO-1dpl-start.fire.I

didiilyįh

3DO-1dpl-melt.it.F

díníłkaad

3DO-2-start.to.herd.them.(animals).I

Gah bikéé’ yishwoł.

rabbit 3-following 1-run.Prog

Ha’át’éegishą’ nich’ah nííní’ą́?

where-at-Q 2-hat 3-2-set.down.SRO.P

ha’át’íí

haa yídéetą́ą́’

’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Haa’ísh neezgai?

where-Q 3-hurt.N

hadííníłbįįd

3DO-2-fill.something.up.with.it.P

hazhniłchaad

3DO-4-card.it.(as.in.wool).I

Haʼdiinééh biniiyé hę́ę́ł bee naagéhé bits'aʼ ʼádinígíí nidoochʼąh.

parade 3-reason pack 3-means-of 3-haul.I 3-box 3-exist.NI-ÍGÍÍ 3-decorate.F

Jáan naalnishísh?

John 3-work.I-Q

Ląʼí nahółtą́ągo t’éiyá hodookʼááłígíí yaa hódoonííł.

much 3-rain.O-GO only areal-fire.I-IGII down HO-happen.F

Mosi ałtsi’si ndi nidaaz.

cat small but 3-heavy.NI

Na’nízhoozhígóó náádínídzáago háadish ’adeeshį́į́ł nínízin?

Gallup-toward again-2-go.R-GO where-Q 1-eat-F 2-want.NI

Naadą́ą́’ lá haa néelą́ą́’ nida’ak’eh biyi’ góne’?

corn Q how 3.much.N 2-cornfield 3-in there

Nichxǫ' doo ájíníi da.

stop NEG 4-say.thus.NI NEG

Nidáa’di 'áká' 'ajólyééd.

enemy.way.ceremony-at 4-for 4-run.O

Nił hǫ́zhǫ́ǫ́sh doodaii’ doósh nił hózhǫ́ǫ da?

2-with-happy.NI-Q or neg-Q 2-with happy.NI neg

Ńléígóó díníyáa dooleel.

there-GÓÓ 2-go.sg.SP FUT

shiilbéézh

3DO-1dpl-boil.it.P

Shiye’, t’áadoo nikídíltałí.

1-son NEG 2-stomp.IR-Í

Shizhé’é mósí néidiiłts’in ńt’éé’ biyaa haalwodgo ná’ádoolts’in.

1-father cat 3-3-act.with.fist.P past 3-under 3-go.P-GO REFL-3-act.with.fist.P

Sitsóí ’ólta’góó dah diigháahgo ła’ béeso baa yish’ááh.

1-grandchild school-toward up 3-start.to.go.I-GO some money 3-to 3-1-give.SRO.U

T’áá ká ’adinoólgháásh.

neg 2-oversleep.O

T’áá ká dibe łá yóó’ ’ayónííł

Neg sheep some 3-lose.O

T’áá kintahdi ’ííyą́ą́’ nidi náá’áshdą́.

just town-at 1-eat.P but 3-1eat.R

Tł’éédą́ą́’ mą’ii léi’ shidááh gónaa ch’élwod.

last-night coyote there 1-before areal-around 3-move-rapidly.P

Yá’át’éehgo yínááł.

be.good.I-GO 2-go.sg.Prog

Yéego ’ííníłta’, shi’awéé’, ’áko nizhónígo ni’dííłtah.

really 2-study.NI 1-baby so well 2-graduate.F

yiishgish

3DO-1-make.one.cut.in.it.I

Łį́į́’ hooghangóó nooshkaałgo táá’ shits’ą́ą́ bizánághah góne’ ’ałhaa’eekai.

horse hogan-GO 3-1-herd-Prog-GO 3-1-away-from around areal-in-3 3-run.P.Pl