Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Aseezį́ binaaltsoos biníkádinishchid.

gossip 3-paper 3-through-1-stick.finger.P

’Ashkii chizh dáádílkał yiníkáiyiníłhan.

boy firewood door 3-through-3-3-throw.P

’Áádę́ę́’ nánísdzáago łį́į́’ bá nida’deeshjoł.

from.there 1-return.P-GO horse 3-for pl-1-set.out.NCM.F

’Ííshją́ą́ ’at’ééd yázhí hooghandę́ę́’ ch’idoogááł.

certainly girl little house-from out-3-walk.F

*Nidlóóhísh doodaii’ doo sha’shin nidlóoh da?

2-cold.X-Q or NEG perhaps 2-cold.X-Q NEG

-ą́ą́h

-ił

Bįįh bináyaa niłchiin ’éí hataałii chodayooł’į́.

deer 3-eye beneath matter that medicineman 3-3 use.I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad ’éí t’áá shxǫǫ t’áá bee yáshti’.

formerly English neg 1-understand.I neg. Now TOP good.thing barely 3.with 1.speak-I

Da’ chidíísh bee hólǫ́ doodaii’ ni daats’í chidí nee hólǫ́?

Q car-Q 3-with 4-exist.NI or 2 maybe car 2-with 4-exist.NI

Da’ Ron yiską́ągo saad neidoołkah?

Q Ron tomorrow word 3-3-investigate.F

dego

Diné bikéyah bikáa’gi ndahonidzood yę́ędą́ą́’ Naatsis’áán hoolyégóó niha’áłchíní bił ’adahineet’į́į́’.

Navajo 3-land 3-on-at pl-areal-3-flee.pl.P past Navajo.Mountain areal-be.called.NI-to 1pl-children 3-with pl-1dpl-sneak.off.P

dishhį́į́h

3DO-1-melt.it.F

Díídó’ doo ákót’ée daásh łí?

this-DÓ’ neg indef-how-3-be.NI neg-ÍSH ŁÍ

Dííshjį́į́góó shizhé’é łáháda b ná’ahiistsééh.

nowadays 1-father seldom 3-with RECP-1-see.R

Díkwíí jį́ lá nanilnish?

how.many Q days 2-work.I

doo ’ashohodéébéézhgóó

Doo dibé ch’íi’niił da.

NEG sheep pl-3-2-du-take.out.I NEG

Doo hazhó’ó ’adiist’a’ da léi’ t’óó shaa daadloh.

NEG good reflex-1.hear.NI NEG since just me.at pl.3.laugh.I

doo yéé --- -í

Dził bit’áahgi bįįh haalzheeh.

mountain 3-close.to-at deer 3-3-hunting.CI

Ha’át’íí shį́į́ biniinaa łeech’ąą’í nidahał’in?

what perhaps 3-because dog pl-3-bark.I

Ha’ąądi dibé bighan.

areal-other.side sheep 3-corral

haahláyéé

haiigeed

3DO-1dpl-dig.it.out.P

Hastiin sání léi’ ’áłchíní bił yanáa’áago yił nahalne’.

man old INDEF children 3-with 3-pile.NI-COMP 3-with 3-tell.CI

Háádę́ę́’shą’ tó ndahohheeh?

where-from-Q water pl-3-2-haul.LPB.I

hádą́ą́’

Hái da shą’ tsinaa’eeł ’ájiilaa lá?

who DA Q boat 3-4-make.P DISC

Kii łį́į́’ yizloh léi’ yí’diiłííd.

Kii horse 3-3-rope.SP CONJ 3-3-brand.I

Kintahgóó diit’ash.

town-to 1dpl-go.du.Prog

Kénídánííljeehgo, sin łah beehódíítał.

shoe.game-GO song some 2-sing.F

Mary ha’át’íí nayiisnii’?

Mary what 3-3-buy.P

Mary hádą́ą́’sh ’ólta’dę́ę́’ nádzá?

Mary when-past-Q school-from 3-return.P

Mósí yázhí bimá yits’ą́ą́’ yóó’ííyá.

kitten 2-mother 3-from away-3-go.P

naohłé

3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nichidí háadish nííníłbą́ą́z?

2-car where-at-Q 3-2-park.P

Nichxǫ' doo ájíléeh da.

stop NEG 3-4-make.I NEG

nidaohłé

pl-3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

Nidlóóhísh doodaii’ doo daats’í nidlóoh da?

2-cold.I-Q or neg perhaps 2-cold.I neg

nisiilyá

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Shicheii t’áá sáhí ’átsą́ą́’ ’ałtso yoolghal --- doochǫǫł ’át’éego ’ajilghał dooleeł!

1-grandpa just himself rib whole 3-chew.P ridiculous 3-be.NI-GO SER-3-ate.DI FUT

Shimá tanaashgiizh ’áyiilaago ’áádóó deiilts’ee’.

1-mother pudding 3-make.P-GO and.then pl-3-1dpl-eat.MM.P

Shí shighan nihígíí bilááh ’áhoníltso.

1 1-house 2-Comp 3-beyond areal-big.NI

shíníłbéézh

3DO-2-boil.it.P

Sitsóí bi’éé’ nizhónígo bá nishéch’ąą’.

1-grandchild 3-clothes 3-beautiful.NI-GO 3-for designed.P 1-it

wooshjį́į́h

Optative Mode: 1-become.black.O

Yiską́ągo Na’nízhoozhídi, háádish ’adeeshį́į́ł ninízin?

tomorrow Gallup-at where-Q 2-eat.F 2-want.CI

Yiską́ągo daats’í doodaii’ naakiiską́ągo daats’í dah dideeshááł.

tomorrow.GO maybe either two.tomorrow-GO or start.off 1-start.go.F