Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó sitsiits’iin diniih.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG because soon 1-head 3-ache.CI

’Ak’éégo ’éí chizh niléí keehaidi ninahdahiigééh nt’éé’.

autumn-GO that wood over.there winter.camp-at pl-3-1-unload.P past

’Ashą́ą́ nít’ę́ę́’ t’áadoo hooyání shaa ’ílwod.

1-eat.Prog past suddenly 1-for 3-drive.P

’Ashiiké yázhí nináádaa’né.

boys young pl-3-play.R

’Áko ’índa yáníłti’ bidííniid.

after.that 2.talk.I 3-1.told.P

-ił

-íighah

Ch’ééh jiyáán hooghangóó dah dii’ągo shee nikihoníłt.

watermelon home-toward up 3-1-move.SRO.P 1-with area-start-rain.P

Ch’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.

watermelon again-1-eat.R

Ch’į́į́góó ch’ééh tádííyá.

fail in.vain 1-go.P

Chidí naat’a’íísh hooghankáá’góó ch’ínísaal ’éí doodaii’ dziłghąą’góó daats’í?

airplane house-over-along over-3-fly.P TOP or mountain-attached-along perhaps

Chidí tááségis yę́ę ninááhodoołtį́į́ł daaní.

car 3-1-wash.P past-Q 3-again.rain.F pl-3-say.NI

Chidíísh bee hólǫ́ ’éí doodago ni daats’í ła’ nee hólǫ́?

car-Q 3-with 4-exist.N TOP or 2 maybe one 2-with 4-exist.NI

dadiidį́į́ł

pl-3DO-1dpl-eat.it.F

Damóo yę́ędą́ą́’ Yootóógóó niséyá.

Sunday past Santa.Fe-to 1-go.P

Damóogo ’áłah ’aleeh ’áko ’áadi nihaadíínááł.

Sunday 3-gather 3-be so there-at 1-Pl-to-2-arrive.F

deiidą́ą́’

pl-3DO-1dpl-eat.it.P

Dibé doo deeghánígóó ’ałkéé’ ’idíítąądgo hooghanjį’ náákah.

sheep long.way RECP-follow 3-spread.out.NP home-up.to 3-walk.pl.Prog

didadiiljéé’

pl-3DO-1dpl-start.fire.P

didiiljéé’

3DO-1dpl-start.fire.P

Doo chosh shijooł’į́į́’ léi’gi’ ’át’éégóó sh hóyéé’.

NEG 3-1-make.use.O proof.against-NEG 1-with lazy.NI

Dził bíchį́į́shk’ą́ą́h gódeg hoołtį́į́ł.

mountain 3-nose-against areal-up areal-rain.Prog

ha’át’éegi

Ha’át’íí biniiyé shą́ą́h ńdídááh?

what 3-because 1-passing.by 2-go.I

haa níłnééz

’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Haahláyéé ’ajiiłhosh.

don’t.dare 4-sleep.I

hadasiigeed

pl-3DO-1dpl-dig.it.out.P

hainiłchaad

3DO-3-card.it.(as.in.wool).I

hajiłgéésh

3DO-4-cut.it.out.I

Hádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?

when-past-Q Mary school-from 3-return.P

Hágoónee’, t’áá ’ákódí shahane’.

well that’s.all 1-story

Hoozdohdi ’éí doo ’ashohodoobéézhgóó deesdoi.

Phoenix-at TOP extremely 3-hot.SPN

háíníłgizh

3DO-2-cut.it.out.P

Jake ’ólta’ b bóhoneedzą́.

Jake education 3-with 3-possible.NI

K’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół doo yę́ę ła’ damóo yę́ędą́ą́’ t’áadoo ’asétł’ǫ́ǫ da.

now half-toward 1-weave.Prog future past one Sunday when.past NEG 1-weave.P NEG

K’ad cháshk’eh gódę́ę́’į́">yaa tó de ’anool’ąął.

now wash down water up 3-rise.Prog

k’adę́ę lágo

Mary ha’át’íí nayiisnii’?

Mary what 3-3-buy.P

Na’nízhoozhígóó nihił ’adeeswod ’áko shį́į́ ’adiidį́į́ł chidí nihá ’ánálnéehgo.

Gallup-to 1-with INDEF-drive.P then maybe 1-dual-eat.F car 1-for 3-fix.I-GO

Na’ńle’dii. Tó háníyá, tóhą́ą ’ásdįįd lá.

dismay water areal-1.go 3-disappear.P DISC

Naakaii bizaad jółta’ le’ dzinízingo dzizdá.

mexican language 4-read.I wish 4-wish.O-GO 4-sit.P

Nichidísh háadi nííníłbą́ą́z?

2-car-Q where-at 3-2-park.P

nidasiilyá

pl-3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

nisiilkáá’

3DO-1dpl-investigate.it.P

Shich’ah tsékooh góyaa ’adah b ’ííyol.

1-hat gorge areal-down downward 3-with 3-blow.P

Shį́įgo ’ahbínígo ’ashdladi dóó ’ałníi’go k’adę́ę ha’a’aah łeh.

summer-GO morning-GO five-at and half-GO almost 3-sunrise.I usually
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Tooh ńłínígíí ha’naa shił ’adeeshdloozh ńt’éé’ łį́į́’ shił deezgo’

water river areal-across 1-with 3-move.P past horse 1-with 3-fall.P

Tó bee naat’ahí yę́ę bitł’áahdi yiichxii’ lá.

water canteen past 3-under-at 3-rust.P DISC

yiishjį́į́h

Usitative Mode: 1-become.black.U

yiyííłhį́į́’

3DO-3-melt.it.(snow).P