Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ahbínídą́ą́’ t’áadoo ’ííyą́ą́’góó biniinaa wónáásdóó dichin shi’niiłhį́.

morning-past neg 1-eat.P-GO.NEG 3-because soon hunger 1-3-kill.I

’Ahwééh doo dich’í’ígíí ła’ jóódlą́ą́’.

coffee NEG 3-bitter.NI-NOM some 3-4-drink.O

’Ashiiké yázhí ła’ chidí yikáá’dę́ę́’ ’adah ’adoogoh.

boys little INDEF car 3-on-from down 3-fall.F

’Awéé’ bimá bit’ah sitį́.

baby 3-mother 3-undercover 3-lying.SPN

’ániidígo

’Óshą́ą́’ laanaa’ dichin shi’niiłxį́.

1-eat.O wish hunger 1-3-kill.I

-k’ee

Béésh náábał dóó haa nízahdi nighan?

windmill and how 3-long.N-at 2-home

Ch’ééh déyáago hooghangóó nááshdááł.

in.vain 1-go.sg.P-GO home-to 1-return.Prog

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.

formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.I

Chidí naat’a’íísh hooghankáá’góó ch’ínísaal ’éí doodaii’ dziłghąą’góó daats’í?

airplane house-over-along over-3-fly.P TOP or mountain-attached-along perhaps

Chidíísh bee hólǫ́ ’éí doodago ni daats’í ła’ nee hólǫ́?

car-Q 3-with 4-exist.N TOP or 2 maybe one 2-with 4-exist.NI

Daniel hahgosh hidilníísh?

Daniel when-Q 3-start.work.I

dazhdoołbish

pl-3DO-4dpl-boil.it.F

deididínóołkał

pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).F

deishóóh

pl-3DO-3dpl-brush/comb.it.I

didazhdidoołjah

pl-3DO-4dpl-start.fire.F

didideeshjah

3DO-1-start.fire.F

didishjeeh

3DO-1-start.fire.I

Diné nihaikaíígíí nihizaad nideilkaahgo ayóó bił danilį́ ’áko ndi doo ’akót’ée da.

people 1dpl-3-come.pl.P-COMP 1dpl-language pl-3-1-investigate.I-GO very 3-with pl-3-be.NI even so NEG thus-3-be.NI NEG

doo chohoo’į́į́góó

Doo t’áá k’ad chidí na’ní’ą́ą da.

NEG just now vehicle 2-3-1-lend.P NEG

dó’ --- -ísh łí

Dziłghą́’ą́ bizaad diists’a’ laanaa.

White.Mountain.Apache 3-language 1-understand.NI wish

Gohwééh nayiisnii’diísh b bééhózin?

coffee 3-3-buy.P-at-Q 3-with 3-know.NI

Ha’át’éegoshą’ t’áadoo ’azee’ál’į́į́góó nisíníyáa da?

why-Q NEG hospital-to 2-go.sg.P NEG

Ha’át’íísh biniinaa naníchxǫ’?

what-Q 3-because 2-pout.CI

Ha’át’íísh Mary nayiisnii’?

What-Q Mary 3-to.buy.I

hadeidínóołchał

pl-3DO-3dpl-card.it.(as.in.wool).F

Hahgo Jáan hooghan ’íílééh?

When John hogan 3-3-make.F

Hádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?

when-past-Q Mary school-from 3-return.P

Háíshą’ tsinaa’eeł ’áyiilaa?

who-Q boat 3-3-make.P

jidííłhį́į́’

3DO-4-melt.it.P

Kwii sínídáa dooleeł.

here 2-sit.SPN will.be.F

Nanise’ígíí ch’iiyáán daohsą́ ’áko bee nihits’íís bitah ya’ádahoot’ééh dooleeł.

plant-ÍGÍÍ food pl-2-eat.I so 3-with 2pl-body 3-among pl-3-good.NI future

Nichidí háadish nííníłbą́ą́z?

2-car where-at-Q 3-2-park.P

Nichidí lá háadi nííníłbą́ą́z?

2-car-Q where-at 3-2-park.P

Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.

1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.Prog

Shighandóó ndáá’góó ’ada’iisdee’go nihí ’éí t’áá yiike’.

1-home-from war.ceremony-to 3-go.away.P we.du.pl TOP just 1du-remain.behind.P

Shimá nitsii’ yiilch’ííł áádóó bíni’ t’áá’ ákót’ée doo.

1-mom 2-hair 3-2-curl.I and.then let.be just it.is will.be.F

Shimá sání lééchą́ą́’í tsin bee nidiiłhaal.

1-grandma dog stick 3-for 3-1-hit.P

Shimá bighangóó shíni’ ńt’éé’ ch’ééh déago shhoogéé’.

1-mother 3-home-to 1-desire.to.go past in.vain 1-go.P-GO 1-with ho-become.lazy.X

Shizhé’éésh łį́į́’ yiyííshǫǫdę́ę ’ayóó ’eelwod?

1-father horse-Q 3-3-tame.P-COMP.past really 3-run.away.P

T’áá ká ’ooshháásh.

neg 1-go.to.sleep.O

T’áá ká baa hojólne’

Neg 3-about 4-tell.O

Tsé nitsaa ’áko nidaaz.

stone 3-big CONJ 3-heavy

Tsé’áándę́ę́’ dóó tsédáajį’ ninish’na’.

cave-from and cliff-to 1-crawl.P

Tó ńlį́įgo ha’naa niníyáá ńt’éé’ kohgo tó bínéés’ąąd.

water 3-be.N-GO area-across 1-walk.P past here water 3-rise.P

Tł’éédą́ą́’ shį́į́ nida’a’nééhgóó nidadziskai.

last.night perhaps game-to pl-3-3-go.pl.P

yishdlą́ą́’

3DO-1-drink.it.P