Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
Ch’éénísh’į́įgo náá’deeshtł’óół nissin.
out summer.GO 1-again.weave.F 1-desire’Abe’ yistiní hazhóó’ógo ni’ ninishtłeeh ńt’éé’ nááłhęęsh.
ice.cream carefully stop 3-1-stop.carry.I past 3-fall.P’ááłk’iis
bik’ídóhdis
3DO-2dpl-wrap.it.around.it.ICh’ééh jiyáán náánááshdą́ą́’.
watermelon again-1-eat.RCh’ééh jiyáán náshdį́į́h ’áádóó tó náshdlį́į́h.
watermelon again-1-eat.R then water again-1-drink.RChidí bąąh dah sitání bąąh dah shishtįįh ńt’éé’ ’ił adaagizí doo ’éí da lá.
car license plate 3-1-put. I SSO past Sup-with screw neg that neg Disc.Chidí naat’a’í ’íinilaaígíí háajį’ ninít’a’?
airplane 3-2-make.P-ÍGÍÍ where-up.to 3-fly.Pdajitł’ó
pl-3DO-4dpl-weave.it.Idego
deidooyį́į́ł
pl-3DO-3dpl-eat.it.Fdidazhdidoołjah
pl-3DO-4dpl-start.fire.FDíigi ’át’éego yigááł.
this-similar.to 3-walk.ProgDíí chidí ’ayóo dilwo’ ha’ní ’áko ndi doo baa jííníshłíi da.
this car very 3-fast 3-say.P CONJ NEG 3-about 4-1-rely.P NEGDíí mósí yázhí hooghangóó nááshtééł.
this cat little home-towards 3-1-carry.ProgDíkwíísh ninááhai?
how.many-Q 2-winter.NIdoo ’ashohodoobéézhgóó
díníilkaad
3DO-1dpl-start.to.herd.them.(animals).IGohwééh doo ndi łikan da.
coffee NEG but 3-taste-good.NI NEGHa’át’éego lá ’íiyisíí ’atiinjį’ ’ańdeeshdááł lá?
how Q main road-up.to 1-back-on-go.sg.F DISCHa’át’íí lá neidiyoołnih lá?
what DISC 3-3-buy.F DISChadadéélbįįd
pl-3DO-1dpl-fill.something.up.with.it.PHaidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo shił yá’át’éeh da.
winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -dą́ą́’ past timefind in Navajo Postposition Lexicon
- -ne’ behindfind in Navajo Postposition Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- naashnish workfind in Navajo Verb Modes
- ńt’éé’ relates to past timefind in Navajo Adverb Lexicon
- doo --- da frame to negativize verbs and phrasesfind in Navajo Adverb Lexicon
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
Haidą́ą́’ shich’ą́ą́h ’ííchííl na’nishkaadgo.
winter-past 1-protect 3-snow.P 3-1-herd.CI-GOhanoołchaad
3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).Phanííníłchaad
3DO-2-card.it.(as.in.wool).PHastiin dóó ’at’ééd lá ha’át’íí ’áyiilaa?
man and girl Q what 3-3-make.PHastiin nééz doondó’ ndi ’alzhish da.
man tall NEG but 3-dance.DI NEGHatáálgóó déyáago shikélchí t’óó tsxį́į́łgo bił ’ada’shéshiizhgo ńdaséłkad.
ceremony-1-go-Fut-GO 1-moccasin merelyhurry.GO 3-with 3-1-pierce-GO 3-1-sew-PHáágóósh díníyá?
where-to-Q 2-go.IHádą́ą́’sh Mary ’ólta’dę́ę́’ nádzá?
when-past-Q Mary school-from 3-return.PKingóó ’anááda’iisdee’.
town-to again-pl-3-go.Rléi’
Mary bimá sání yá ’ata’ halne’.
Mary 3-grandmother 3-for indef-between 3-talk.DInijizlá
3DO-4-carry.a.ropelike.thing.around.Pnisoolá
3DO-2dpl-carry.a.ropelike.thing.around.Pńt’éé’
Ronísh saad neiiłkaah?
Ron-Q word 3-3-investigate.IShá bíighah na’ashkǫ́ǫ́’go yiishjį́į́’ lá.
sun proportionate 1-swim.CI-GO 1-sun.burn.I DISCShichá si’ą́ągo ’iiłhaazh.
1-huddle 3-put-SPN-GO 1-sleep.PShidibé ’ąą’ dinót’į́į́ł laanaa ch’ééh nisin.
1-sheep expanse 3-increase.O wish in.vain 1-want.CIShik’is bił ’ílyeed ’áko shį́į́ da’diidį́į́ł.
1-friend 3-with 3-drive CONJ 1-Pl-eat.FShínaaí shich’ą́ą́h naaghá.
1-older.brother 1-protect 3-go.CITsé taah héjaa’go tó ńlínígíí bikáá’ ha’naa shił ni’ílwod.
stone water-into 3-1-put-.P-GO stream 3-on area-across 1-with 3-run.PYiską́ągo Na’nízhígóó deet’áazhgo haa’í lá ’adiidį́į́ł?
tomorrow Gallup-to 1dpl-go.du.F-GO where Q 1pdl-eat.Fbee ’ééhóziní
- yiską́ągo tomorrowfind in Navajo Adverb Lexicon
- -góó to, toward, along, on, with a numeral it indicates a datefind in Navajo Postposition Lexicon
- -go verb and subordinating encliticfind in Navajo Adverb Lexicon
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- déyá start to gofind in Navajo Verb Modes
- haa’í where
- lá particle for content questions
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- ’ashą́ eatfind in Navajo Verb Modes