A’e’ kyetz eqe kansan te saq b’alam
[[ʔaʔeʔ kʲet͡s’ ʔeqeʔ kan.’san teʔ saq ɓalam] ]
frase
they killed the jaguar
(Spanish) ellos mataron el jaguar
bookmark
A’o’
[[ʔaʔ.’oʔ]]
pronombre
we (inclusivo)
(Spanish) nosotros (inclusivo)
bookmark
A’o’na
[[ʔaʔ.’na]]
pronombre
we (exclusive)
(Spanish) nosotros (exclusivo)
bookmark
A’o’naji
[[ʔaʔ.’naχi]]
pronombre
you (plural)
(Spanish) vosotros / ustedes
bookmark
Aji’ qe kansan kye ichan
[[ʔaχiʔ qe kan.’san kʲe ʔit͡ʃan]]
frase
he killed the men
(Spanish) él mató a los hombres
bookmark
Ajlal
[[ʔaχ.’lal]]
verbo transitivo
count
(Spanish) contar (1, 2, 3...)
bookmark
Aky’ixji’
[[ʔakʲ’iʂ. ’χiʔ]]
adjetivo
even
(Spanish) parejo-
bookmark
Ala’mj
[[ʔalaʔmχ]]
verbo intransitivo
give birth
(Spanish) dar a luz
bookmark
Ale’x
[[aleʔʂ]]
adverbio
only, unique
(Spanish) único-
bookmark
Amaq’
[[ʔamaq]]
sustantivo
town
(Spanish) Pueblo
bookmark
Anab’
[[ʔanaɓ]]
sustantivo siempre poseido
sister
(Spanish) hermana
bookmark
Aq’b’i’
[[ʔaʛ.’ɓiʔ]]
sustantivo
year
(Spanish) año
bookmark
B’itza’tz
[[ɓit͡saʔt͡s]]
verbo transitivo
To sing (tv)
(Spanish) Cantarlo
bookmark
B’ujun
[[ɓu.’jun]]
verbo transitivo
hit
(Spanish) golpear / pegar
bookmark
Ch’i’ mu’s
[[t͡ʃ’iʔ. muʔs]]
adverbio
a little
(Spanish) un poco-
bookmark
Chalajsal
[[[t͡ʃa.’laχ.’sal]]
verbo intransitivo
be happy
(Spanish) ser feliz
bookmark
Chimb’il xjal
[[t͡ʃim.’ɓil ʂχal]]
sustantivo
Meeting
(Spanish) Junta, reunión
bookmark
Eb’enj
[[ʔe.’ɓenχ]]
verbo transitivo
know
(Spanish) saber
bookmark
Iwi te tx’ya’n k’onti’l woqelan
[[ʔwiʔ te t͡ʂ’.’jaʔn k’ontiʔl woqe.’lan]]
frase
yesterday the dog did not run
(Spanish) ayer el perro no corrió
bookmark
Iwi’
[[ʔwiʔ]]
adverbio de tiempo
yesterday
(Spanish) ayer
bookmark
Jul xk’op
[[jul ʂk’op]]
sustantivo
Jail
(Spanish) Calabozo, cárcel
bookmark
K’alun
[k’a.’tun]]
verbo transitivo
spill
(Spanish) derramarse
bookmark
K’onin
[[k’o.’nin] ]
adjetivo
scarce
(Spanish) escaso-
bookmark
K’onti’l ab’l
[[k’ontiʔl. aɓl]]
adverbio
no one
(Spanish) nadie-
bookmark
K’onti’l eb’l
[[k’on’tiʔl.’eɓl]]
adjetivo
invisible
(Spanish) invisible-
bookmark
Kamiky
[[ka.’mikʲ]]
verbo intransitivo
die
(Spanish) morir
bookmark
Kansan
[[kan.’san]]
verbo transitivo
kill
(Spanish) matar
bookmark
Ky’ila’j
[[[kʲ’i.’laʔχ] ]
número
several
(Spanish) varios-
bookmark
Kyaqil e’l
[[kʲaqil.’eʔl]]
numero
every
(Spanish) cada vez
bookmark
Kye tinch kansal kyiy
[kʲe tint͡ʃ kan.’sal kʲij]]
sustantivo plural
kingfishers
(Spanish) los martín pescador
bookmark
Kyjayleb’en ojtxi’ xjal
[[kʲ.’χaj.’leɓen oχt͡ʂiʔ ʂχal]]
sustantivo
Ruin
(Spanish) Ruina (templos Mayas)
bookmark
Kykab’il
[[kʲkaɓil]]
numero
both
(Spanish) ambos, los dos-
bookmark
Nab’amaj
[[naɓamaχ]]
adjetivo
Blessed
(Spanish) Bendito (de haber recibido la bendición)
bookmark
Nan
[[nan]]
sustantivo inalienable
mother
(Spanish) madre
bookmark
Nchi’j te tx’ya’n nlay tz’oqelan
[[nt͡ʃ ’.’iʔχ te nlaʔj t͡s’o.’qelan]]
frase
tomorrow the dog will not run
(Spanish) mañana el perro no correrá
bookmark
Nim su’a’n
[[nim suʔaʔn]]
sustantivo
bamboo
(Spanish) bambú
bookmark
Oqelan
[[ʔo.’qelan]]
verbo intransitivo
run
(Spanish) correr
bookmark
Q’anal te xob’al
[[ʛanal te ʂoɓal] ]
verbo
To cure of fright-related illness
(Spanish) Curar de susto
bookmark
Q’anayon
[[ʛanajon]]
sustantivo
Shaman, medicine man
(Spanish) Curandero
bookmark
Q’ijlal
[[ʛiχ.’lal]]
sustantivo
fair
(Spanish) Feria
bookmark
qchman
[[qt͡ʃ.’man]]
sustantivo inalienable
mother’s father
(Spanish) abuelo materno
bookmark
Qxjalil
[[q.’ʂχa.’lil]]
sustantivo
indigenous
(Spanish) Indígena
bookmark
Sanik
[[sa.’nik]]
sustantivo
ant
(Spanish) hormiga
bookmark
Saqb’alam
[[saq.’ɓalam]]
sustantivo
jaguar
(Spanish) jaguar
bookmark
Saqb’aqon
listenloadingplaying
[saq.ɓa.’qon]
sustantivo generalmente no poseido
hail
(Spanish) granizo (de hielo)
Speaker: Calixto Simon Perez
bookmark
Saquk’
[[sa.’quk’]]
sustantivo
bedbug
(Spanish) chinche
bookmark
Tajsik anim
[[taχ.’sik anim]]
sustantivo
Cemetery
(Spanish) Cementerio, camposanto
bookmark
Tat
[[tat]]
sustantivo inalienable
father
(Spanish) padre
bookmark
Te ichan
[[te i.’t͡ʃan]]
sustantivo
man (adult male)
(Spanish) el hombre (varón adulto)
bookmark
Teb’en
[[Teɓen]]
sustantivo
flesh (fruit)
(Spanish) pulpa
bookmark
Tetz k’onti’l no’qelan
[[tet͡s k’on.’tiʔl .’noqelan]]
frase
he does not run
(Spanish) él no corre
bookmark
Tetz k’onti’l xik xhchi’
[[tet͡s k’on.’tiʔl ʂik ʃt͡ʃ iʔ]]
frase
he did not eat fish
(Spanish) él no comió pescado
bookmark
Tjay anim
[[tχaj anim]]
sustantivo
Grave
(Spanish) panteón, tumba, nicho
bookmark
Tolj
[[tolχ]]
verbo intransitivo
fall
(Spanish) caer
bookmark
Toyb’etz
[[toj.’ɓet͡s]]
sustantivo
Offering
(Spanish) Ofrenda
bookmark
Tukru’
[[tuk.’ruʔ]]
sustantivo
owl
(Spanish) búho
bookmark
Tx’a’omj
[[t͡ʂ’aʔomχ]]
sustantivo
Bribe
(Spanish) Mordida (soborno)
bookmark
Txatun
[[t͡ʂa.’tun]]
verbo transitivo
pour out
(Spanish) derramar algo
bookmark
Txi’n
[[t͡ʂiʔn]]
Adverbio de lugar
there
(Spanish) allá
bookmark
Txil
[[t͡ʂil]]
sustantivo
cricket
(Spanish) grillo
bookmark
Tyab’il ka’j
[[tj.’ɓil kaʔχ]]
frase
bad weather sky
(Spanish) cielo de mal tiempo
bookmark
Tze’en
[[t͡seʔen]]
verbo intransitivo
laugh
(Spanish) reírse
bookmark
Tzub’an
[[t͡su.’ɓan]]
verbo transitivo
spit
(Spanish) escupir
bookmark
Tzul
[[t͡sul]]
verbo intransitivo
come
(Spanish) venir
bookmark
Wa’il
[[waʔil]]
verbo transitivo
eat
(Spanish) comer
bookmark
Winqil
[[win.’qil]]
sustantivo
bee
(Spanish) abeja
bookmark
wit’let
[[wi.’t’let]]
verbo intransitivo
sit
(Spanish) sentarse
bookmark
Xhiky
[[ʃikʲ]]
sustantivo
rabbit
(Spanish) conejo
bookmark
Xjal awal kjoj
[[ʂχal awal kχoχ]]
sustantivo
farmer
(Spanish) persona que siembra milpa
bookmark
Xjal tuj kyaq tx’otx’
[[ʂχal tuχ kʲaq t͡ʂ’ot͡ʂ’]]
sustantivo
Person from coast
(Spanish) Costeño, persona originaria de la costa
bookmark
Xky’itik’
[[ʂkʲ’itik’]]
sustantivo
Clown
(Spanish) Payaso
bookmark
Xky’itik’
[[ʂkʲ’tik’]]
adjetivo
Funny
(Spanish) Chistoso, cómico
bookmark
Xnaq’tzon
[[ʂnaʛ.’t͡son]]
sustantivo
teacher
(Spanish) maestro
bookmark
Xtx’o’
[[ʂ.’t͡ʂ’oʔ]]
sustantivo
frog
(Spanish) sapo
bookmark
Xu’x
[[ʂuʔʂ]]
sustantivo
flute
(Spanish) pito
bookmark
Xumil
[[ʂumil]]
verbo transitivo
throw
(Spanish) lanzar
bookmark
Xupin
[[ʂu.’pin]]
verbo transitivo
blow
(Spanish) soplar
bookmark
yoq’ol b’aq
[[joʛol ɓaq]]
sustantivo
Bone curer
(Spanish) Huesero
bookmark