Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Shideezhí t’áadoo ’ałtso ’íiłta’t’óó nádzá.

1-sister NEG finish 3-read-NMLZ.NEG just 3-return.P

’Ach’íí’ ła’ deeshį́į́ł.

rolled.intestine some 1-eat.F

’Adą́ą́dą́ą́’ shá bíighah kintahdi tádísháahgo shee ’i’íí’ą́.

yesterday sun proportionate town-at 1-go.about.Prog-GO 1-on 3-sun.went.down.P

’Áłah ’aleehdi hastiin léi’ t’óó yááłtih yiits’a’.

meeting-at man INDEF just 3-talk.Prog 3-be.heard.I

’Áłtsé biba’ dooleeł ’áko shį́į́ ’índa nihił dah adidoolwoł.

first 3.for will until then only 1.with start 3-drive.F

’Eii bóhólníih ni.

that FOC 3-lead.Prog EMPH

Béégashii báháchxį’go bik’ee neeshchééł.

cattle 3-become.angry.I-GO 3-on.account.of 1-flee.Prog

bik’ídazhdidis

pl-3DO-4dpl-wrap.it.around.it.I

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Diné Bizaad naalkaah doo sh bééhózin da. K’ad éí t’áá shxǫǫd sh báá hózin.

formerly Navajo language research NEG 1-with 3-of ho-know.CI NEG | now TOP luckily 1-with 3-about-ho-know.CI

Dah nóóljííd lágo.

up 2-jump.O don’t

dashiilbéézh

pl-3DO-1dpl-boil.it.P

deishbéézh

pl-3DO-3dpl-boil.it.P

didííłjéé’

3DO-1-start.fire.P

doohsį́į́ł

3DO-2dpl-eat.it.F

Haahláyéé ’ajiiłhosh.

don’t.dare 4-sleep.I

hadajizgeed

pl-3DO-4dpl-dig.it.out.P

hadaniilchaad

pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).P

hadazhdoołtééł

pl-3DO-4dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadazhniłchaad

pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).I

hadeiilgizh

pl-3DO-1dpl-cut.it.out.P

Na’ashǫ́’ii doo baa nijit’į́į́ da.

snake NEG 3-with 4-bother.O NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

neiilyé

3DO-1dpl-carry.a.ropelike.thing.around.I

neilé

3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.I

neiskáá’

3DO-3-investigate.it.P

neizlá

3DO-3-carry.a.ropelike.thing.around.P

Nibéézh bee hane’ doo ndi naalnish da.

2-cellphone NEG but 3-work.P NEG

Nibéézh bee hane’é doo ndi naalnish da.

2-cellphone NEG but 3-work.P NEG

nidajizlá

pl-3DO-4dpl-carry.a.ropelike.thing.around.P

Nighéí na’ashch’ąą’ígíí níil’į́.

over.there painting-ÍGÍÍ 3-2-du.look.I

nisíníłkáá’

3DO-2-investigate.it.P

Nizhéʼé nilą́ąjįʼ yigáałgo bikééʼ yilwoł.

2-father 2-in.front-to 3-walk.Prog-GO 3-behind 2-run.Prog

Níghéí na’ashch’ąą’ígíí doo níil’į́ da.

Over.there painting-ÍGÍÍ NEG 3-2-du.look.I NEG

Níwo’jį’ nídiidááh.

move-to 2-get.up.I

Sam Diné yitah naalnish.

Sam Navajo 3-among 3-work.I

Shá bíighah yáshti’ lá.

sun proportionate 1-talk.I DISC

Shibéézh bik’í’óshch’iid le’ ’éé’ bitahgi yóó’ ’eelts’id.

1-knife 1-find.it.O clothes 3-among 3-move.P

shiilbéézh

3DO-1dpl-boil.it.P

Shí ’éí doo shił bééhozin da nít’éé’.

1-possessive TOP NEG 3-3-knowledge.CI NEG past

Shí ’éí t’áá naanishdóó kingóó déyá.

I TOP just work-from town-to 1-go.I

Shíká ’anilyeed.

1-for 2-run.I

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh lágo.

prayer-GO neg 2-get.up.O LÁGO

T’áadoo hosh niyą́ní.

T’ÁADOO cactus 3-2-eat.I-Í

T’áá ’aaí ’aníigo t’éiyá doo bikee’ saad si’ą́ą da.

truly 3-say.I-GO only NEG 3-behind word 3-sit.SPN NEG

Tsinaabąąs bee nida’abąąs yę́ędą́ą́’ shi’dizhchį́.

wagon 3-with pl-3-drive.I past 1-pass-born.P

Tsxį́įłgo łees’áán ’ádíílííł nimásání nihaa yighááh!

quickly tortilla 3-2-make.F 2.poss-mat.grandma-NOM 1.pl-to 3-come.F

wooyą́ą́’

3DO-2dpl-eat.it.P

yidoołbish

3DO-3-boil.it.F

yishóóh

3DO-3-brush/comb.it.I

yíní’aal

3DO-2-chew.it.P

Ła’ nídeezid yę́ędą́ą́’ ’áajigo niséyá.

one month past that-way-GO 1.go.P