Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

Shideezhí t’áadoo ’ałtso ’íiłta’í nihaa nádzá.

1-sister NEG finish 3-read-NMLZ.NEG 1pl-to 3-return.P

’Áádóó “shiba’ yílwoł”, ní ma’ii, jiní.

and.then 1-ahead 2-run.F 3-say.P coyote 4-say.P
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

’Áłah ’aleehgo ch’iyáán ’ádadiilnííł ’áko shį́į́ ’índa diné ndahidookah.

meeting-Comp food 3-1-Pl-make.F CONJ people 3-Pl.will-arrive.F

Béégashii báháchxį’go bik’ee neeshchééł.

cattle 3-become.angry.I-GO 3-on.account.of 1-flee.Prog

Béégashii yáázh ła’ shibee’í’diidłííd bik’i niní’ą́.

calf one 1-cattle.brand 3-on 3-1-put.NP

bik’ídidíídis

3DO-2-wrap.it.around.it.F

bik’ídísdis

3DO-1-wrap.it.around.it.I

Bíni’dii ’awéé’ ałhosh, yee nǫǫsééł.

3-let-stay baby 3-sleep.I 3-by.means.of 3-grow.I

Ch’ééh jidighaahgo, ajółhosh laanaa jinizin łeh.

in.vain 4-walk.I-GO, 4-sleep.O hope 4-want.CI usually

Da’ dichinísh nínízin?

Q hunger-Q 2-feel.NI

dadiilyį́į́h

pl-3DO-1dpl-melt.it.I

daoo’aal

pl-3DO-2dpl-chew.it.P

deiłhį́į́h

pl-3DO-3dpl-melt.it.(snow).I

Dibé ła’ yóó’ ’íínilgo k’adę́ę ’e’e’aahgo ch’ééh naanááshwoł.

sheep some away 3-1-lose.P-GO almost evening in.vain 3-after 1-run.around.P

didadoołjéé’

pl-3DO-2dpl-start.fire.P

Díí ’abíní dibé tóógóó neeshkał.

this morning sheep water-to 3-1-herd.Prog

Dooládóʼ Diné Bizaad nanitł’ah da lá.

certainly Navajo language 3-difficult.CI as.such discover

díníshkaad

3DO-1-start.to.herd.them.(animals).I

dínółkaad

3DO-2dpl-start.to.herd.them.(animals).I

dííyį́į́ł

3DO-2-eat.it.F

hadazhdoołtééł

pl-3DO-4dpl-carry.him/her.up.out.of.something.F

hadazhdééłbįįd

pl-3DO-4dpl-fill.something.up.with.it.P

hadazhdínóołchał

pl-3DO-4dpl-card.it.(as.in.wool).F

Haidą́ą́’ ’a’áán góne’ naashnish ńt’éé’ --- doo sh yá’áhoot’éeh da.

winter-past mine.shaft 1-work.I past neg 1-with 3-good.N neg

hainiłchaad

3DO-3-card.it.(as.in.wool).I

hajíígeed

3DO-4-dig.it.out.P

hanoołchaad

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).P

hanííłchaad

3DO-1-card.it.(as.in.wool).P

Hazhóʼí síní. Tʼáadoo naaní’dííldisí.

careful 2-sit.I NEG again-2-wander.Prog-í

Haʼdiinééh biniiyé hę́ę́ł bee naagéhé bits'aʼ ʼádinígíí nidoochʼąh.

parade 3-reason pack 3-means-of 3-haul.I 3-box 3-exist.NI-ÍGÍÍ 3-decorate.F

K’aa’ísh ’aní’á biyaa doodago daats’í báhátis ’ayiist’oh?

arrow-Q bridge 3-under or perhaps 3-over 3-3-shot.P

K’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół doo yę́ę ła’ damóo yę́ędą́ą́’ t’áadoo ’asétł’ǫ́ǫ da.

now half-toward 1-weave.Prog future past one Sunday when.past NEG 1-weave.P NEG

Nichxǫ’ báhádzid.

stop 3-P-be.dangerous
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Nida’iilyéego ’áłt’ąą yiską́ągo ’índanááł doo.

pass.pay.I-go after.all tomorrow only.then 2-come.Prog future

nidííleeł

3DO-2-carry.a.ropelike.thing.around.F

Nizhé’é ha’át’íísh nahideeshnih nízin.

2-father-Q what 3-1-buy.F 3-want.NI

Nizhónígo saad ha’oodzíí’ ’áníléehgo bik’e’íłchí.

nicely word HO-speak.P 3-2-make.I-GO 3-2-write.I

Níléidi t’áá bahat’aadí shábitł’óól noolzhee’.

There-at just clear-NOM sun.3.rays 3-rays.I

Sha’áłchíní Toohgóó bił ’eesbąs.

1-children Shiprock-to 3-with 1-drive.Prog

Shí ’éí t’áá naanishdóó kingóó déyá.

I TOP just work-from town-to 1-go.I

Siláo yik’ee noochééł.

police account 3-flee.Prog

T’áadoo hosh biih dadoołtaałí.

neg cactus 3-in pl-2dpl-step.O-Í

T’áá ká ’adinoólgháásh.

neg 2-oversleep.O

italic highlight particle_0" aria-label="zaashchíín">T’áadoo ’ashą́ní Dibé bikee’ dah diiyá.

before 1-eat.(I)Neg sheep follow start-out 1-walk.(I)

T’áá binaa naasháa dooleeł

just 3-nearby 1-walk.I FUTURE

T'áá sáhí ʼííníyą́ą́ʼ. Tʼáá shǫǫ da ʼíyą́ shididííniił.

only.you 2-eat.P T’ÁÁ SHǪǪ DA 2-eat.I 1-2-tell.F

yishóóh

3DO-3-brush/comb.it.I

yíłhį́į́’

3DO-1-melt.it.(snow).P

Ła’ damóo yę́ędą́ą́’ dah ’iyétł’ónée, k’ad ’ałníí’góó ’eeshtł’óół.

one Sunday past up 3-1-set.P-past now middle-toward 1-weave.Prog

Łį́į́’ bik’i na’ashnííł.

horse 3-on 3-1-unsaddle.I