Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries
’Ałk’idą́ą́’ ye’iitsoh lei’ jiní “łeeh nideeshbish.”
long.ago giant INDEF 4-say.P ground-into 2-1.roast.F’Áłahji’ tó dilchxoshí síníł’ą́ą dooleeł.
always water popping-Í 3-2-keep.SPN will.be.F’Eii łééchą̨ą’í t’áá ’áko taah yilwo’.
that dog immediately water.into 3-run.UÁt’ah ’índa shaa náádíídááł.
later 1-to again-2-come.FChidí sits’ą́ą́’ hashtł’ish yiih yilwodgo t’áá ch’į́į́góó ch’ééh ’ííł’įįd.
car 1-from mud 3-into 3-go.P-GO failure in.vain 1-act.P
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- yilyeed go, runfind in Navajo Verb Modes
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- ’asht’í actfind in Navajo Verb Modes
- t’áá ch’į́į́góó failurefind in Navajo Adverb Lexicon
- -iih intofind in Navajo Postposition Lexicon
Da’ shééhonísin?
Q 1-2-know.NIdajiłhį́į́h
pl-3DO-4dpl-melt.it.(snow).Idajíí’aal
pl-3DO-4dpl-chew.it.Pdayoodlą́ą́’
pl-3DO-3dpl-drink.it.Pdeiilzhóó’
pl-3DO-1dpl-brush/comb.it.Pdidadidiiljah
pl-3DO-1dpl-start.fire.Fdidadoołjéé’
pl-3DO-2dpl-start.fire.Pdidoołjéé’
3DO-2dpl-start.fire.Pdidííłjéé’
3DO-1-start.fire.PDíí tł’éé’ t’áá ká dóola dá’ák’eólyeed lágo, dádiʼnítįįh.
this night NEG bull into.field-3-run.O hope.not 3-2-close.gate.I
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- Command, negative
- Optative with t’áá ká and lágo
- t’áá ká don’tfind in Navajo Adverb Lexicon
- lágo negative particle used with the optative modefind in Navajo Adverb Lexicon
- Optative (O)find in Navajo Verb Modes
- Command, affirmative
- T’ahdii baa na’aldeeh
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
Doo kingóó diit’ash da.
NEG town-to 1dpl-go.du.Prog NEGDoo t'áá k'ad nich'i' hasdzíí da.
do.not.want.to towards.you.pos 1-speak.P NEGDooshą’ kót’éego áníléeh da lá.
ensure like.this 2-do.I DISCHaa'íyee' shimáyázhí daats'í ałtso ch'iyáán 'áyiilaa.
lets.see my-maternal.aunt finished food 3-3-making.PHaa'íyee' shinááł Diné bizaad bíhwiidííł'aał.
lets.see 2-1-watch.Prog Navajo language 3-2-learn.FHaashíyee' díí naak'ee sinilí biniitááh t'áá daats'í bee hoot'į́.
try.and.find.out this eyeglasses 3-2-try.IP just maybe 3-with area-pas-see.Prog.Nhadaniilchaad
pl-3DO-1dpl-card.it.(as.in.wool).Ihadeidoołtééł
pl-3DO-3dpl-carry.him/her.up.out.of.something.Fjiłhį́į́h
3DO-4-melt.it.(snow).IJoe dóó Louise dóó Kii dahataał.
Joe and Louise and Kii pl-3-sing.CIjoodlą́ą́’
3DO-4-drink.it.Pjííshóó’
3DO-4-brush/comb.it.PKwii sínídáa dooleeł.
here 2-sit.SPN will.be.FNa’azhǫǫshgi díkwíí shį́į́ shaa woobįįh?
hoop.and.pole.game-at how.much 1-to pass-win.INa’ná’á biyaa góne’ dóó báhátis ’adiłt’oh.
bridge 3-under below and 3-across 3-3-shoot.PNa’nízhoozhígóó deeyá, ya’?
Gallup-toward 2-go.sg.F QNa’nízhoozhígóó nihił ’adeeswod ’áko shį́į́ ’adiidį́į́ł chidí nihá ’ánálnéehgo.
Gallup-to 1-with INDEF-drive.P then maybe 1-dual-eat.F car 1-for 3-fix.I-GO
’íísíníłts’ą́ą́’
bee ’ééhóziní
- -ił withfind in Navajo Postposition Lexicon
- -á for, for the benefit offind in Navajo Postposition Lexicon
- Perfective (P) (yi, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes
- Future (F)find in Navajo Verb Modes
- ’áko shį́į́ then maybe, then probablyfind in Navajo Conjunction Lexicon
- Imperfective (I) (∅, ni, si, yi-∅)find in Navajo Verb Modes