Ła’ ha’nitáhígíí ’éí biihidzóhí 50 entries

’Ashkii t’áá shǫǫ ółta’ lá.

boy good.thing 3-learn.I DISC

’Áádóó háajigo dah diníyá?

and.then which.way-GO start.off 2-go.I

’Ííyą́ą́dóó bik’ijį’ tsinyaagi nétį́į́ dóó ’iiłhaazh.

1-eat.P and 3-after tree-under-at.spec 1-lie.down.P and 1-sleep.P

’Ólta’góó daats’í deeshááł doodaii’ jooł bee nideeshneeł.

school-toward maybe 1-walk.F or ball 3-with 1-play.F

'Ólta’góó deínóhkááh.

school-toward pl-2dpl-go.pl.PROG

bik’ídóhdis

3DO-2dpl-wrap.it.around.it.I

bik’ízhdeezdiz

3DO-4-wrap.it.around.it.P

Bíni’dii si’ą́ t’áádoo baa nánít’íní.

3-let-stay 3-sit.SRO.SPN just.NEG 3-about 2-bother.NI

Ch’ééh jiyáán hastiin baa nahashniihgo ch’ééh ’ííł’įįd ’ahbínídą́ą́’.

watermelon man 3-from 3-1-buy.CI-GO tried in.vain 1-act.P morning-past

Ch’óóshdą́ą́dą́ą́’ Bilagáanaa Bizaad doo diists’a’ da. K’ad éí t’ááshxǫǫd t’áá bee yáshti’.

formerly English NEG 1-understand.I NEG | now TOP at.least just 3-with 1-speak.I

Chaha’oh biyaagi ni’dííłbąs.

shade.house 3-under-at 2-drive.F

Chidí bits’ą́ą́’ niiltłago t’óó yíyooyił.

car 3-from 3-stop.P-GO just 3-3-push.Prog

dadizhdínóołkał

pl-3DO-4dpl-start.to.herd.them.(animals).F

dadołhį́į́h

pl-3DO-2dpl-melt.it.I

dajííłhį́į́’

pl-3DO-4dpl-melt.it.(snow).P

dazhdííłhį́į́’

pl-3DO-4dpl-melt.it.P

deidíníłkaad

pl-3DO-3dpl-start.to.herd.them.(animals).I

Dibé bitsį’ doodago béégashii bitsį’ daats’í nínízin?

sheep 3-meat or cow 3-meat possibly 3-2-want.NI

Dichinísh doodaii’ dibáá’ísh jinízin?

hunger-Q or thirst-Q 3-4-want.NI

didiiljeeh

3DO-1dpl-start.fire.I

diilyį́į́’

3DO-1dpl-melt.it.P

Doondó’ daatsaah da noolin.

not.even 3-sick.I NEG 3-resemble.NI

Ha’át’íí biniiyé ’ákǫ́ǫ́ díníyá?

what 3-for.purpose there 2-start.go.P

Haa léí’ yit’éehgo nichidí yichxǫ’ígíí doo baa níni’ da?

why-Q since 3-be.NI 2-car 3-ruin.P-NOM NEG 3-of 2-mind NEG

hadajizgeed

pl-3DO-4dpl-dig.it.out.P

hadanoołchaad

pl-3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).P

haidoołtééł

3DO-3-carry.him/her.up.out.of.something.F

hanołchaad

3DO-2dpl-card.it.(as.in.wool).I

Hastiin łį́į́’ yik’i dah neezdá.

man horse 3-on up 3-sit.P

hazhnííłchaad

3DO-4-card.it.(as.in.wool).P

Hazhóʼí síní. Tʼáadoo naaní’dííldisí.

careful 2-sit.I NEG again-2-wander.Prog-í

Háadi lá łį́į́’ naakai?

where-at Q horse 3dpl-walk.I

Kin Łánídi naashnish háálá ’áadi shaghan.

Flagstaff 1-work.I because there 1-live.NI

Na’nízhoozhígóó deeyá, ya’?

Gallup-toward 2-go.sg.F Q

Nichxǫ' doo ájít’į́į da.

stop NEG 4-act.thus.I NEG
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Nimá yázhí bighangóó díílwoł dóó ’ááaad késhdę́ę́’į́">jí ’awéé’ baa ’áhólyą́dooleeł.

your aunt 3-house-to 2-run-and that-way baby 3-for 2-care.CI FUT

Nizhéʼé nilą́ąjįʼ yigáałgo bikééʼ yilwoł.

2-father 2-in.front-to 3-walk.Prog-GO 3-behind 2-run.Prog

Níwe, naaltsoosgo yee' baa nitsíníkees!

stop paper-GO really 3-with 3-2-think.I
’íísíníłts’ą́ą́’loadingplaying

Níwe, tʼáádoo łééchąąʼí nánítałʼí.

stop NEG dog 3-2-kicking.R.NEG

Shá bíighah tsiyaa sédáago, shinááł nida’jiłkǫ́ǫ́’.

sun proportionate tree-under 1-sit.SPN-GO 1-watch.CI pl-4-swim.P

Shilééchąą’í sitsijį’ yilwoł.

1-dog 1-ahead-to 3-run.I

Sohodizingo t’áá ká nídoó’nééh.

prayer-GO neg 2-get.up.O

T’ah ’abíínídą́ą́’ naanishgóó dah dii.

still morning-past work-to up start-1-step.I

T’áá ’ahánigóó yiizįįh

just near 2-stand.I

woohdlą́ą́’

3DO-2dpl-drink.it.P

wołhį́į́h

3DO-2dpl-melt.it.(snow).I

yik’ídéideezdiz

pl-3DO-3dpl-wrap.it.around.it.P

yishhį́į́h

3DO-1-melt.it.(snow).I

yiyiigish

3DO-3-make.one.cut.in.it.I

yíníłhį́į́’

3DO-2-melt.it.(snow).P