a’ vet motx yatzon u b’alam
listenloadingplaying
[ʔa’ vet mot͡ʂ ja.’t͡s’on u ’ɓa.lam ]
frase
they killed the jaguar
(Spanish) ellos mataron el jaguar
Example: Chajaak kat yatz’o’n u b’alam
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Atzva’ltzi’ ye’xhkam vet techb’u
[ʔat͡s.’vaʔl.t͡siʔ ’jeʔʃ.kam vet ’tet͡ʃ.ɓu ]
frase
he did not eat fish
(Spanish) él no comió pescado
Example: ye’ kat techb’u naj txay
bookmark
Atzva’ltzi’ ye’xhkam vet techb’u
listenloadingplaying
[ʔat͡s.’vaʔl.t͡siʔ ’jeʔʃ.kam vet ’tet͡ʃ.ɓu ]
frase
he did not eat it
(Spanish) él no lo comió
Example: Ye’ kat tx’a’n naj
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
B’alintetz u vitz
[ɓa.’lin.tet͡s u vit͡s ]
sustantivo
Lord of the mountain
(Spanish) Dueño del cerro
Example: Aj etz u vitz
bookmark
B’il ko’xhtu’
[ɓil ’koʔʃ.tu]
a little more
(Spanish) otro poco-
bookmark
B’ilku’en
listenloadingplaying
[’ɓil.kuʔen ]
adverbio de cantidad
few
(Spanish) pocos
Example: B’iil kuxhtu’
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
B’itz
[ɓit͡s ]
sustantivo
Music
(Spanish) Música
bookmark
Imutx’ile’
[ʔi.’mu.t͡ʂ’i.leʔ ]
verbo
To sing a lullaby, to lull a baby to sleep
(Spanish) Arrullarlo
Example: vuch’ile’
bookmark
Itz’pichil
listenloadingplaying
[ʔit͡s’.’pi.t͡ʃil ]
verbo intransitivo
give birth
(Spanish) dar a luz
Example: B’a’xichil/ala’m
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Ixoj
[ʔi.ʂoj]
sustantivo
woman
(Spanish) mujer
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Jank’al u vatz amlika tx’ava’.
[xan.’k’al u vat͡s am.’li.ka ’t͡ʂa.vaʔ]
everyone
(Spanish) todo el mundo
Example: kajayil ivatz tx’ava’
bookmark
K’a’nanchil
listenloadingplaying
[k’aʔ.’nan.t͡ʃil ]
verbo intransitivo
be angry
(Spanish) estar enojado
Example: Ilchil Vi’/k’a’nal
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
kajayil
[ka.xa.jil]
all, everything
(Spanish) todo-
Example: kaqa’yil
bookmark
Nan
listenloadingplaying
[nan]
adjetivo
mother’s younger sister
(Spanish) tia (la hermana menor de su madre)
Example: Nan/tch’o txutx
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Nimal
[ni.mal]
a lot
(Spanish) mucho, bastante-
bookmark
Nimam
[ni.mam ]
sustantivo
drum
(Spanish) Tambor (m)
Example: q’ojb’e’tz
bookmark
Nuk’u
[’nu.k’u ]
sustantivo
Meeting
(Spanish) Junta, reunión
bookmark
Pim
listenloadingplaying
[pim]
adjetivo
thick (said of flat objects)
(Spanish) grueso (de objetos planos)
Example: Chotixi
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Q’esla nan
listenloadingplaying
[Ɠes.la nan]
Adjetivo de sustantivo
mother’s mother
(Spanish) abuela materna
Example: Q’esla Txutx/na’
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Q’oob’al
[’Ɠo:.ɓal ]
sustantivo
Marimba sticks
(Spanish) Baqueta
bookmark
Sa jutzin u tx’i’ q’ejal
listenloadingplaying
[sa xu.’t͡sin u t͡ʂ’iʔ ’Ɠe.xal ]
frase
tomorrow the dog will run
(Spanish) mañana el perro correrá
Example: la ooje’l u tx’i’ qaleen
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Sikle’ u tioxhla anxelal
[’sik.leʔ. u ’ti:oʃ.la ’an.ʂe.lal ]
verbo
Call the spirit
(Spanish) Llamar al espíritu
bookmark
Suchq’ichil
listenloadingplaying
[sut͡ʃ.’Ɠi.t͡ʃil]
verbo intransitivo
turn
(Spanish) voltear / dar la vuelta
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Sutz’
listenloadingplaying
[sut͡s’]
sustantivo generalmente no poseido
cloud
(Spanish) nube
Example: Suutz’
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Titz’in
listenloadingplaying
[ti.t͡s’in]
sustantivo inalienable
son
(Spanish) hijo (de mujer)
Example: Tal
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Txaala atimb’al
[t͡ʂa:.la a.’tim.ɓal ]
sustantivo
altar
(Spanish) Altar
bookmark
Txub’a’l
listenloadingplaying
[t͡ʂu.’ɓaʔl]
verbo transitivo
lie
(Spanish) mentir
Example: Chuli’m/tz’ejotzi
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Tz’akanal
[’t͡s’a.ka.nal ]
sustantivo
Shaman, medicine man
(Spanish) Curandero
Example: tz’akanaal
bookmark
tzu’kin
[t͡suʔ.kin]
adjetivo
unpleasant, ugly
(Spanish) feo-
Example: txojchitu’/txoq
bookmark
U Tin Txayol Txay satechb’u txay
[ʔu tin ]
frase
the kingfisher will eat fish
(Spanish) martín pescador comerá pescado
bookmark
Uken
[ʔu.’ken]
sustantivo
obscurity
(Spanish) obscuridad, oscuridad
Example: tokto
bookmark
Utz’aal
[ʔu.’t͡s’a:l ]
sustantivo
reed
(Spanish) caña
bookmark
Xeen Tiioxh
listenloadingplaying
[ʂe:.n ti:oʃ ]
sustantivo
Religious society
(Spanish) Cofradía
Example: B’aal meertoma
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Xeenal
[’ʂe:.nal ]
sustantivo
watchman
(Spanish) guardián
bookmark
Xotol tze’
listenloadingplaying
[ʂo.’tol t͡seʔ ]
sustantivo
woodpecker
(Spanish) pájaro carpintero
Example: t’ojt’o’l tze’
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Xulin b’ajil
[ʂu.’lin ’ɓa.xil ]
sustantivo
Bone curer
(Spanish) Huesero
bookmark
Yaab’il
[’ja:.ɓil ]
sustantivo
Disease
(Spanish) Peste, enfermedad
Example: Ch’o’m/ya’b’il
bookmark
Yatz’b’al Vakaxh
listenloadingplaying
[jat͡s’.ɓal va.’kaʃ ]
sustantivo
Slaughterhouse
(Spanish) Rastro, donde se mata animales
Example: yatz’b’al txokop
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Ye’t jutzin u tx’i’ eet
listenloadingplaying
[jeʔt xu.’t͡sin u t͡ʂ’iʔ e:t ]
frase
yesterday the dog did not run
(Spanish) ayer el perro no corrió
Example: yel u tx’i’e’ kat ooje’l e’te.
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Yeni jutzin u tx’i’
listenloadingplaying
[je.’ni xu.’t͡sin u t͡ʂ’iʔ ]
frase
the dog does not run
(Spanish) el perro no corre
Example: U tx’i’ ye’ni tooje’le’
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark
Yolonchil
listenloadingplaying
[jo.’lon.t͡ʃil ]
verbo transitivo
speak language
(Spanish) hablar (un idioma)
Example: Yolo’m
Speaker: María Cristina Pacheco Ostuma
bookmark